Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

In de loop van de 18 de eeuw ontstonden aan de rand van veel dorpen zigeunerkolonies. De
omvang van de kolonie was een graadmeter voor de welstand van het dorp. Hoe meer
vrije en min of meer welgestelde boeren het dorp kende, des te groter was de
zigeunerkolonie. Van invloed was ook of er in het dorp een landedelman woonde, die
gelegenheidswerk te bieden had.
De koloniebewoners waren mensen die (meestal) niet de mogelijkheid hadden zich grond
te verwerven, maar die ook niet behoorden tot de klasse van de horigen, de landloze
boeren, die verplicht waren het land van de grootgrondbezitter te bewerken en die in ruil
daarvoor een stukje land toegewezen kregen.
Volgens een volkstelling uit 1780-1783 leefden er in het toenmalige Hongarije (inclusief
Kroatië, exclusief Zevenburgen) tussen de 30.000 en de 44.000 zigeuners.
Van de zigeunerbevolking had een deel een vaste woonplaats. Een ander deel leefde als
reizigers. Zij woonden ’s zomers in tenten en ’s winters in verblijfplaatsen die meer
bescherming boden tegen de kou. Soms waren dat grotten die ze in de bergen uitgroeven.
De meeste zigeuners gingen als smid door het leven. Ze besloegen schoenen en laarzen,
maakten hoefijzers en hoefijzernagels, sloegen koeiebellen, voorzagen wielen van ijzeren
banden, lapten pannen, repareerden bakroosters en scherpten ploegijzers. De
paardenhandelaars golden als beter gesitueerd. Het villen van dieren en het vervaardigen
van zeven en houten gerei leverde een aanvullend inkomen op. Een aparte groep vormden
de goudwassers in Zevenburgen en de Banaat (gebied in het zuidwesten van Roemenië
met Timisoara als hoofdstad). ‘s Zomers trokken ze er als goudzoekers op uit. ‘s Winters
leefden ze van het vervaardigen van houten schalen en bakken. Er waren ook wel
zigeuners die als kermisgasten hun brood verdienden. In steden waren ze soms te vinden
als slagers en als scherprechters en beulen. Het maken van muziek was vaak een
bijverdienste, maar kon uitgroeien tot het hoofdberoep van de betrokkene.
Net als in de 17 de waren ook in deze eeuw muziekzigeuners aan de adellijke hoven te
vinden, waar ze eventueel samen met andere beroepsmuzikanten de hofkapel vormden.
Karakteristiek is het levensverhaal van Panna Czinka (gest. 1772), de eerste
zigeunerprimás, wier naam we uit schriftelijke bronnen kennen. Panna Czinka werd op
jonge leeftijd door een grootgrondbezitter uit de provincie Gömör (nu in Slowakije) naar
zijn huis gehaald. Hij liet haar muziekonderwijs geven en huwelijkte haar op 14-jarige
leeftijd uit aan een bassist die tegelijk ook smid was. Samen met twee broers van de
echtgenoot vormden ze een band. Later namen de kinderen de rol van de zwagers over.
De landheer gaf ze een huis met een stukje grond. Elke dag moesten ze op het landhuis
verschijnen om er bij het diner te spelen. Het gezin bleef naast de muziek het
smidsambacht beoefenen, waarbij ook Panna Czinka hielp. Fans meldden naar aanleiding
van haar begrafenis, dat Panna Czinka goed Hongaars sprak en dat ze een pijp rookte met
een korte steel, zodat die haar bij het vioolspel niet hinderde. ‘s Zomers woonde het gezin
in een tent naast het huis.
De houding van de samenleving ten opzichte van de zigeuners was tweeslachtig. Omdat
de zigeuners in Hongarije geen horigen waren, zagen de autoriteiten hen als spel- en
ordebrekers, maar de plattelandsbewoners maakten graag gebruik van hun diensten.
In de tweede helft van de 18 de eeuw zouden keizerin Maria Theresia (1740-1780) en haar
zoon, keizer Jozef II (1780-1790) een poging doen om de reizende zigeuners aan een
vaste woonplaats te binden. Maria Theresia verplichtte de landheren in 1761 om de
76