Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Antisemitisch geweld in 1919 en 1920
Het in de oorlogsjaren ontstane, volkse nationalisme kreeg nog ten tijde van de
radenrepubliek, in het voorjaar van 1919, organisatorisch vorm in de ‘Ébredő Magyarok
Egyesülete’, de vereniging van ‘Ontwakende Hongaren’ en in legerkring in de Magyar
Országos Véderő Egylet (MOVE), de ‘Landelijke Hongaarse Vereniging van
Verdedigingskrachten’, van Gyula Gömbös, die eerder al ter sprake kwam.
Het antisemitisme dat een wezenlijk onderdeel was van dit nationalisme, bleef geen
theorie. Direct na de val van de radenrepubliek kwam een golf van geweld los. Al op 6
augustus, de dag van de contrarevolutie, gingen leden van de ‘Ontwakende Hongaren’ de
stad in om er Joden op straat lastig te vallen. Aan de universiteit kregen Joodse studenten
en docenten ervan langs.
In de onoverzichtelijke periode die duurde tot na de machtsovername door Miklós
Horthy, waren Joden in de praktijk rechteloos. Het gevaarlijkst was het optreden van
commando’s, gevormd door officieren van het oude keizerlijke en koninklijke leger, die
het land op eigen houtje afzochten op “communisten”. Als deze militairen Joden op hun
pad tegenkwamen, beschouwden ze die meestal ook als communisten. Pál Prónay
noteerde in zijn dagboek uitdrukkelijk dat de strafexpedities van het commando, waaraan
hij leiding gaf, gericht waren op bosjewieken én Joden.
Een ander commando, dat van baron Babarczy, had zijn tenten opgeslagen in hotel
Britannia aan de Ringstraat in Boedapest. De officieren van dit commando maakten er
een gewoonte van welgestelde Joden te arresteren, die te beroven en ze dan in de kelder
van het hotel te liquideren.
Hoewel Horthy eind oktober aankondigde, dat hij een eind aan de Jodenvervolging zou
maken, bleven deze doodseskaders aktief. Sterker nog, in het late najaar van 1919 was
onmiskenbaar sprake van een nieuwe golf van terreur, wat vooral merkbaar was in
Boedapest en in het gebied tussen de Donau en de Tisza, waar het Héjjas-commando
actief was. In een reeks plaatsen daar kwam het tot pogroms.
Naast het gewelddadige optreden van het Roemeense bezettingsleger, de pogroms en de
terreur van de commando’s kwamen, nadat de regering-Friedrich op 19 augustus de
nationalisaties als roof en de doodvonnissen van de rechtbanken uit de tijd van de
radenrepubliek als moord had gekwalificeerd en voor deze misdrijven het snelrecht had
ingevoerd, in het najaar ook de arrestaties en de rechtszaken op gang. In totaal werden in
1919 en 1920 zo’n 100 doodvonnissen uitgesproken, waarvan er 74 ook zijn uitgevoerd.
Rechtstreeks door de ‘Opperste leiding’ van het leger georganiseerde terreur was er in de
weken voorafgaand aan de verkiezing van Horthy tot regent op 1 maart 1920. Tot de
slachtoffers behoorden Béla Somogyi (1868-1920), hoofdredacteur van de sociaaldemocratische
Népszava, en de aan dezelfde krant verbonden journalist Béla Bacsó. Zij
werden op 17 februari 1920 zonder proces vermoord. Van de leidende persoonlijkheden
uit de tijd van de radenrepubliek, die in het land waren gebleven, werden er sommigen na
een proces terechtgesteld. Dat overkwam Ottó Korvin en Jenő László.
In sommige gevallen lieten ook stadsbesturen zich niet onbetuigd. Zo begon de gemeente
Pécs Joodse gezinnen als ‘ongewenste elementen’ de stad uit te sturen. Pas na een protest
van de president van de Joodse gemeente bij het ministerie van binnenlandse zaken kwam
er een eind aan deze eigenmachtige ‘uitwijzingen’.
Het Babarczy-commando hield pas in 1920 op te bestaan. Hotel Britannia werd op het
eind van dat jaar na een maar liefst tweedaagse belegering door regeringstroepen
151