Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Na 1848 en in het bijzonder na 1867 kregen opnieuw heel wat Hongaren een adelsbrief.
De nieuwe edelen waren meestal ambtenaren en militairen. Na 1867 waren er ook wel
zakenlui onder. Net als István Tisza waren de edelen heel vaak geboren en getogen
Boedapesters en was hun landgoed, als ze dat al hadden, niet veel meer dan een
vakantieverblijf en een statussymbool.
Naast deze verdwijnende of alleen op papier nog bestaande klassen betrok Tisza ook die
bevolkingsklassen in de Hongaarse natie, die in de decennia na het revolutiejaar 1848
naar voren waren gekomen. Zij, de mensen die van Hongarije een liberaal land hadden
gemaakt, waren voor hem de echte Hongaren. Daarbij behoorden ook die mensen uit de
adel die net als hij in staat waren geweest de overstap naar het liberale Hongarije te
maken. Tot die Hongaarse natie rekende Tisza ook de Joden, dat wil zeggen diegenen die
mee het liberale Hongarije hadden geschapen, die intussen in het bedrijfsleven een
leidende rol waren gaan spelen en die op allerlei manieren met de Hongaarse elite
vervlochten waren geraakt.
Angst voor het teloorgaan van de ‘Hongaarse suprematie’ was rond het begin van de 20 ste
eeuw een wijdverbreid verschijnsel. De aristocratie zag met grote zorg aan, hoe veel
Hongaren, in plaats van trots te zijn op hun Hongaar-zijn, het land liever vandaag dan
morgen verlieten. Op grote delen van het Hongaarse platteland was de toestand in die tijd
namelijk zo onleefbaar, dat veel boeren het enige deden wat hun nog overbleef: ze pakten
hun boeltje en krasten op. Het aantal emigranten zou in de tijd van de Dubbelmonarchie
oplopen tot anderhalf miljoen. Hoewel het percentage emigranten bij de niet
Hongaarssprekende bevolkingsgroepen hoger lag, vreesden velen toch, dat de Hongaren
in de minderheid zouden raken en dat de ‘Hongaarse suprematie’ zo in gevaar zou
komen.
Ook bij de kwestie van de uitbreiding van het kiesrecht was de ‘Hongaarse suprematie’ in
het geding. Vooral gelet op de verhoudingen in Zevenburgen en Slowakije sloten
Hongaars nationalisme en uitbreiding van het kiesrecht elkaar uit. In het koor van de
verdedigers van de Hongaarse suprematie klonken ook racistische stemmen. Niet-
Hongaren, vooral Roemenen en Slowaken werden gezien als mensen van een mindere
soort. Iemand als graaf Mihály Károlyi bijvoorbeeld, de latere president, maar toen nog
vertegenwoordiger van de landheerlijke agrarische lobby, keerde zich ook tegen de
immigratie van ‘vreemde rassen’ als de Bulgaren, maar ook van koelies, waarover in die
tijd blijkbaar werd gepraat en schaarde zich in de rijen van degenen die schande spraken
van de immigratie van Joden die op de vlucht voor pogroms in Rusland, via Galicië naar
Hongarije kwamen.
Nationalisme van deze signatuur was tegen het eind van de 19 de eeuw niet alleen in
Hongarije, maar ook elders in Europa aanwezig als een akelige onderstroom. In West-
Europa was het verbonden met het ouderwetse, 19 de -eeuwse kolonialisme en in het oosten
met het dynastieke absolutisme. Een karakteristieke parallel voor wat er in Hongarije
gebeurde was het Rusland van tsaar Alexander III (1881-1894), in wiens regeerperiode
russificatie het officiële beleid werd. Zo keerde het officiële Russische nationalisme zich
hier tegen de nationale aspiraties van Finnen, Letten en Oekraïners.
Het nationalisme van dit type profiteerde van het feit, dat het liberalisme over zijn
hoogtepunt heen was, maar leek voorlopig oudbakken en niet iets om serieus te nemen.
Dat veranderde toen het na de eeuwwisseling verbonden raakte met het moderne
imperialisme en een ideologie werd, die het expansiestreven rechtvaardigde met de eigen
nationale superioriteit.
124