Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Zalavár (1019), in Bakonybél, Tihany (1055) en elders. Het aantal benediktijnerkloosters
zou op het eind van de 11 de eeuw maar liefst rond de tachtig liggen.
Bewoners van de opeens geprivatiseerde bezittingen stonden voor de keuze. Als ze de
afhankelijkheid van hun nieuwe heer aanvaardden, konden ze blijven. Voelden ze daar
niet voor, dan dienden ze te vertrekken. Dit laatste gebeurde inderdaad op massale schaal.
De stroom boeren die met hun vee op zoek waren naar oorden waar geen heer het voor
het zeggen had, droogde pas in de tweede helft van de eeuw op.
Vooral voor de nazaten van de Magyaarse en Turkse stammen was het nieuwe koninkrijk
wennen en misschien was de operatie-Stefanus er ook wel vooral op gericht om hen tot
een manier van leven te dwingen, die voor hun omgeving minder schadelijk was.
De privatisering van de grond bemoeilijkte de oude, min of meer zwervende manier van
leven, waarin de elite het van een soort roof-handel en de gewone man het vooral van
extensieve veehouderij moest hebben, en nodigde uit tot een meer gesettled bestaan met
een zwaarder accent op het bewerken van akkers. Deze omschakeling werd door
overheidsmaatregelen nogeens bevorderd. Dorpen die over een kerk waren komen te
beschikken, waren bijvoorbeeld verplicht om in de buurt van dat heiligdom te blijven en
verder afgelegen dorpen hadden de plicht om een van broden voorziene delegatie naar de
zondagsmis te sturen.
Taalkundigen wijzen erop dat in de tijd van Stefanus veel Slavische woorden op het
gebied van de landbouw in het Hongaars werden opgenomen, een aanwijzing dat de
onderdanen van het nieuwe koninkrijk sedentaire boeren werden.
Gedurende zijn lange regeerperiode bouwde Stefanus een systeem van koninklijke
burchten op. Meestal gebruikte hij daar oude modderburchten voor, die ooit door de
Slaven waren gebouwd. De burchten waren in de 10 de eeuw de woonplaatsen van de
gewapende bovenlaag van de Magyaren geworden. De lijfeigenen (jobbágyok) uit die
tijd, de strijders van het stamhoofd, werden nu burchtlijfeigenen (várjobbágyok). Uit deze
elite kwamen de burchtbestuurders (várispánok) voort, die in soldatentrant over de
omgeving regeerden en de boeren dwongen de inwoners van de burcht in hun
levensonderhoud te voorzien.
In de nieuwe strategie werden deze burchten steunpunten van het koninklijke gezag,
bestuurscentra van de omliggende burchtprovincie (vármegye), of schakels in de
grensverdediging.
Maar de burchten kregen ook een rol in de introductie van in het gebied nog onbekende
ambachten. Uit Duitsland, maar ook uit België en uit Italië afkomstige ambachtslieden
kregen in de onmiddellijke omgeving van deze burchten plekken aangewezen, waar ze
zich konden vestigen. Stefanus beschouwde ze als steunpilaren van zijn nieuwe
koninkrijk. Vreemdelingen zijn nuttig, of, zoals hij zich uitdrukte, sieraden van het land,
omdat ze nieuwe talen en gewoonten, nieuwe ideeën en niet in de laatste plaats nieuwe
wapens met zich meebrengen. Bij de burchten die overigens door een wegennet met
elkaar verbonden werden, vestigden zich ook kooplui. Zo staat het vast, dat zich buiten de
muur van Esztergom al in de 11 de eeuw een Joodse wijk bevond.
Langs de grensgebieden, onbewoonde, vaak moerassige of bergachtige streken met
slechts hier en daar een begaanbare doorgaande route, werden nederzettingen ingericht,
die een rol speelden in de verdediging. De grensverdediging werd de taak van stammen,
waarvan de gewapende mannen vroeger met de Magyaren mee ten strijde waren
getrokken, de Alanen en de Seklers.
36