Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

zich tevergeefs om bescherming tot de koning en de hoge adel. En zo kwam het al aan de
vooravond van de slag bij Mohács (1526), waar de Turken het Hongaarse koninklijke
leger een vernietigende nederlaag toebrachten, tot pogroms in steden als Boeda,
Pressburg en Székesfehérvár. Na Mohács en na de dood van koning Lodewijk II (1516-
1526), die op de vlucht voor de Turken verdronken was, kwam het opnieuw tot pogroms,
nu in Pressburg en Sopron. In Bazin (Pezinok), een boerenstad in de buurt van Pressburg
werden in 1529 30 personen op de beschuldiging van een rituele moord te hebben begaan,
op de brandstapel ter dood gebracht. De Joodse inwoners moesten na het proces weg uit
Pressburg. In 1536 was het weer eens raak in Nagyszombat, waar nu ook een brandstapel
werd opgericht.
János Szapolyai (1526-1540), na Mohács de kandidaat van de adel voor het koningschap,
besloot tot de verdrijving van de Joden uit Hongarije. Het besluit was echter eerder een
weerspiegeling van de stemming op dat moment, dan dat het veel extra gewicht in de
schaal legde. János Szapolyai overleed immers al vrij snel en zijn zoon János Zsigmond
verdween voor een tijdje uit Hongarije. Bovendien stonden de Joodse wijken in de
belangrijkste steden toen al lang leeg.
Het heeft er alle schijn van, dat de Joden die zich in de 10 de eeuw in het Karpatenbekken
vestigden, vermogende zakenlui waren. Als slavenhandelaars waren zij de zakelijke
partners van Magyaarse en andere stamhoofden die zich in de jacht op slaven
specialiseerden. Later, in de periode na de vestiging van het Hongaarse koninkrijk, was
de Joodse bevolking die intussen misschien was aangevuld met migranten uit Duitsland,
meer gedifferentiëerd. Er waren nog altijd snoeirijke zakenlui die zich vooral
bezighielden met de internationale handel in luxe-produkten en -nog altijd- in slaven,
maar daarnaast waren er ook heel wat die de markten afliepen en dus een bestaan leidden
als reizende kooplui.
Met het tot ontwikkeling komen van de standenmaatschappij raakte de Joodse bevolking
sterker betrokken bij de Hongaarse samenleving en bij de sociale tegenstellingen die
daarin bestonden. Een deel van de Joodse bevolking raakte afhankelijk van de kroon en
kon tot de allerhoogste posities doordringen. Een ander deel raakte onder de bescherming
van kerkelijke of regionale heren.
De crisis van het Hongaarse koningschap in het begin van de 16 de eeuw liep voor de
Joodse bevolking op een catastrofe uit. Zowel in het onder Habsburgs bewind rakende
westen van Hongarije alsook in het door de Turken veroverde gebied kwam een eind aan
Joodse gemeenschappen die vaak honderden jaren hadden bestaan.
Mohács: een Turkse strafexpeditie en het einde van het koninkrijk
Op 29 augustus 1526 ontmoetten Turkse en Hongaarse soldaten elkaar in de omgeving
van Mohács voor een veldslag, die in niet meer dan twee uur verpletterend in het
voordeel van de Turken werd beslecht. ‘Mohács’ is sindsdien in Hongarije een begrip. De
veldslag geldt als het einde van het zelfstandige Hongaarse koninkrijk en als het begin
van een periode van vreemde heerschappij die in grote lijnen tot 1989 zou duren.
Eerlijk gezegd is dat een beetje overdreven. Om te beginnen is het zo, dat de Turken, toen
ze bij Mohács verschenen, niet het voornemen hadden zich duurzaam in het
Karpatenbekken te vestigen. Hun optreden had eerder het karakter van een strafexpeditie
58