Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

een in Parijs werkende schilder, die verschillende prachtige impressionistische doeken op
zijn naam had, toen hij zich plotseling tegen het impressionisme keerde en op bestelling
van een Duitse kunsthandelaar het ene schilderij na het andere in een romantiserende
realistische stijl begon af te leveren. Voor veel landgenoten was deze broodschilder niet
meer of minder dan een Hongaarse Rembrandt.
Van de wijs gebracht door de nieuwe impressionistische techniek zagen de critici over het
hoofd hoe apart en hoe Hongaars het werk van Szinyei eigenlijk was. Zo hebben
Szinyei’s schilderijen vaak iets melancholisch, iets eenzaams, een stemming die in het
optimistische en vrolijke Franse impressionisme ten enen male ontbrak. Een ander
opvallend verschil: het Franse impressionisme is de schilderkunst van de moderne grote
stad, terwijl Szinyei zich liet inspireren door het platteland. Zijn schilderijen zijn een
loflied op het buitenleven.
Toen de uit 1873 daterende Majális uiteindelijk in 1896 in Boedapest tentoon werd
gesteld en de erkenning kreeg, die het verdiende, was het impressionisme internationaal
gezien al hoog en breed uit de tijd en kreeg het een averechts effect op de ontwikkeling
van de Hongaarse beeldende kunst. Het werd een model voor de schilders van de
beginnende 20 ste eeuw, werd gezien als vertegenwoordiger van een eigen Hongaarse stijl
en kwam zo tegenover de internationale schilderkunst te staan. De schilders die in deze
stijl werkten, groepeerden zich in de school van Nagybánya. Terwijl ook in Hongarije de
nieuwe tijd zijn intrede deed en een stad als Boedapest uitgroeide tot een moderne
metropool, bleven zij hardnekkig het zogenaamde echt-Hongaarse landleven
vereeuwigen.
Pogingen om onder het impressionisme uit te komen waren er wel. Rippl Rónai, een
landedelman net als Szinyei en net als Szinyei op de hoogte van wat er elders in Europa
gebeurde, introduceerde in Hongarije een schilderkunst in Art Nouveau-stijl, waarin
duidelijke lijnen in de plaats kwamen van de oude vaagheid. Zijn werk doet soms aan dat
van Toulouse Lautrec denken. Ook Károly Ferenczy, aan wie in Szentendre een speciaal
museum is gewijd, probeerde in zijn werk aan te sluiten bij de nieuwe ontwikkelingen in
Parijs.
De eigenlijke afrekening met het impressionisme staat echter op naam van de schilders
van de groep van Acht. Zij introduceerden in Hongarije de internationale schilderkunstige
vernieuwing van het begin van deze eeuw: het expressionisme.
De Acht presenteerden zich voor het eerst met een tentoonstelling die op de op een na
laatste dag van 1909 opende en die georganiseerd was door Károly Kernstok (1873-
1940).
Het impressionisme was, vonden Károly Kernstok, Bertalan Pór (1880-1964) en hun
artistieke vrienden, oppervlakkig: de kunst van het toevallige, het tijdelijke, van de
buitenkant. In hun eigen kunst wilden ze doordringen naar de binnenkant, naar het
duurzame en algemene dat naar hun overtuiging achter het vergankelijke en individuele
schuilgaat. De nieuwe kunst was, aldus Kernstok, “een geweldig zuiveringsproces”, dat
schoon schip zou maken met “al die uiterlijkheden die in de schilderkunst ook nu nog een
heel belangrijke rol spelen”.
Schilderen had voor Károly Kernstok en zijn zeven bentgenoten niets schilderachtigs. Het
was denken met verf. Ze maakten, zoals Kernstok zelf schreef, “onderzoekende kunst”.
Met de tentoonstelling van 1909 gingen, bevestigde filosoof en partijganger van de Acht,
György Lukács (1885-1971), de wegen uiteen. “De tijd waarin wij opgroeiden -en
trouwens de hele 19 de eeuw- geloofde niet dat er iets duurzaam was (..). Alles werd een
132