Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

(1742-1811), de auteur Ferenc Kazinczy (1759-1831), die als ‘vader van de Hongaarse
literatuur’de Hongaarse vaderlandse geschiedenis zou ingaan en de eenogige dichter van
het Hongaarse volkslied, Ferenc Kölcsey (1790-1838). In de tijd dat intellectuelen elders
met het Sloveens, het Servokroatisch en het Bulgaars gloednieuwe talen schiepen en in de
Oekraïne de eerste Oekraïense grammatica (1819) verscheen, zetten zij een hervorming
van het Hongaars op touw met als doel deze taal die alleen nog in Zevenburgen, in de
boerensteden op de Grote Laagvlakte en in het zuiden van het huidige Slowakije werd
gesproken, weer tot voertaal te maken, ook in de betere kringen, en tot een taal waarin
ook moderne ideeën konden worden uitgedrukt. Ze verhieven woorden uit de streektalen
tot de rang van algemeen beschaafd, ze gaven oude woorden een nieuwe betekenis, maar
ze vervaardigden ook nieuwe woorden, soms samengesteld uit oude Hongaarse woorden
en soms ook letterlijke vertalingen van vooral Duitse woorden. Ook de vervoeging van
het werkwoord onderging een opknapbeurt. Zo ging Hongarije met een drastisch
vernieuwde taal de 19 de eeuw in. De nieuwe belangstelling voor het Hongaars strekte zich
ook uit tot het verleden van die taal. Zo wees Sámuel Gyarmathy in 1799 voor het eerst
op de verwantschap tussen het Hongaars en het Fins.
Net als personen had, zo voelden velen het, ook een volk een ‘geest’, het was een soort
collectieve persoon, een organisch geheel. Het was ooit ergens geboren, had een eigen
gezicht gekregen en vooral ook een eigen wil. Het had er recht op zichzelf te besturen.
Dit gold des te meer naarmate dat volk een roemrijker verleden had. Daarom ontpopten
de Hongaarse romantici zich algauw ook als historici. Door te betogen dat het geknechte
Hongarije van het begin van de 19 de eeuw de erfgenaam was niet alleen van het
middeleeuwse koninkrijk, maar ook van de Magyaarse krijgers uit de 10 de eeuw, werden
zij de bedenkers van de Hongaarse nationale mythe.
István Széchenyi: een verdrietig ijveraar voor de Hongaarse zaak
De meeste markante politicus van deze generatie was István Széchenyi (1791-1860), een
aristocraat uit het westen van Hongarije. Széchenyi huldigde de opvatting dat
modernisering van de Hongaarse samenleving een noodzakelijke voorwaarde was voor
het herstel van de natie. Om die reden spande hij zich in voor modernisering van de
landbouw, voor verbetering van de infrastructuur en voor drooglegging van de
uitgestrekte moeras- en overstromingsgebieden.
Na het vertrek van de Turken was Hongarije, hoewel formeel nog altijd een koninkrijk, in
de praktijk onderdeel geworden van het Habsburgse Rijk. De keizers die, nadat ze de
Turken in 1686 hadden verjaagd, nogeens tot 1711 oorlog hadden moeten voeren tegen
opstandige Hongaren, bekeken hun nieuwe onderdanen met een flinke portie wantrouwen
en hadden er ook weinig zin in om Hongaarse bestuursorganen veel in de melk te brokken
te geven. In Hongarije leidde dit voortdurend tot klachten van lokale heren, die onder
verwijzing naar de steenoude en totaal achterhaalde Hongaarse grondwet betoogden, dat
de keizer hen in hun traditionele rechten en privileges negeerde. Vertegenwoordigers van
deze laag van lokale heren en bestuurders vormden het lagerhuis van de landdag die op
een steenworp afstand van Wenen in de Donaustad Pressburg placht te vergaderen.
In september 1825 was István Széchenyi opeens in Pressburg. Hij schoof aan in het
hogerhuis, waar hij krachtens zijn afkomst recht op een zetel had en hield er een
toespraak, niet zoals het eigenlijk hoorde in het latijn, maar in het Hongaars. Vrienden
80