Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

De voorspoedige ontwikkeling van de landbouweconnomie werd wel vrijwel overal
voelbaar, maar natuurlijk lang niet overal in gelijke mate. Het meest dynamisch
ontwikkelde het gebied van de Grote Laagvlakte zich. De regularisatie van de rivieren,
die in de tijd van de Dubbelmonarchie op gang kwam, leverden duizenden hektares
nieuwe landbouwgrond op en maakten het gebied zeer geschikt voor de grootschalige
landbouw. En dankzij de verbetering van de verbindingen werd de afzet van
landbouwprodukten naar Oostenrijk en op de wereldmarkt gemakkelijker. De
toenemende bedrijvigheid bracht met zich mee, dat de bevolking van dit ooit uitgestorven
gebied snel groeide. Tegen het eind van de eeuw lag de bevolkingsdichtheid op de Grote
Laagvlakte zelfs boven het landelijk gemiddelde.
De nieuwe bewoners van de Grote Laagvlakte waren meestal afkomstig uit andere delen
van Hongarije. De trek naar de Laagvlakte was onderdeel van een werkelijk massale
migratiebeweging die samenhing met de ingrijpende veranderingen in de
landbouweconomie. Het ontstaan van een moderne, op de markt gerichte landbouw leidde
op het platteland tot een tweedeling met aan de ene kant regio’s die in dit patroon konden
meekomen, en aan de andere kant gebieden die voor de moderne, grootschalige landbouw
minder geschikt waren. Inwoners van die laatste gebieden vertrokken in de tweede helft
van de 19 de eeuw bij honderdduizenden. Binnen de landsgrenzen zochten ze hun
toevlucht vooral in Boedapest en in veel mindere mate in de provinciesteden. Maar velen
reisden naar het buitenland, naar Wenen en -nog verder- naar Amerika. De
emigratiestroom kwam in de jaren ’70 op gang. In het begin waren het vooral zelfstandige
boeren die hun land verkochten om elders hun geluk te beproeven. In de jaren ’80 dwong
de filoxera-epidemie veel wijnboeren om huis en haard te verlaten. Tegen het eind van de
eeuw waren het vooral dagloners en knechts die hun vaderland vaarwelzegden. De
emigranten kwamen vooral uit het noordoosten van Hongarije.
Maar de veranderingen in de landbouweconomie leidden ook tot migratiestromen binnen
een meer bescheiden omtrek. Kenmerkend voor deze periode is de migratie uit de
bergstreken naar de vlakkere gebieden en verder de verhuizing uit de dorpen en
boerensteden naar buiten, naar z.g. ‘tanya’s’, die beter geschikt waren voor moderne
landbouw dan de in het dorp gelegen boerderij. Tanya’s ontstonden overal in Hongarije,
maar het meest massaal was deze ontwikkeling op de Grote Laagvlakte.
Hoe de Joden Hongaren werden
Door de nood gedreven hadden sedert het eind van de 17 de eeuw Joden huis en haard
verlaten om in Hongarije nieuwe overlevingsmogelijkheden te zoeken. Als kleine en
minder kleine handelaars droegen zij ertoe bij, dat in Hongarije na een lange periode van
oorlog en chaos het platteland langzaam aan weer tot leven kwam. Een gevolg daarvan
was dat de betekenis van de Joodse bevolking in het maatschappelijk leven in de loop van
de 18 de eeuw steeg en dat de Joden, zoals keizer Jozef II zich als een van de eersten
realiseerde, ook in de politiek een factor van belang konden worden.
Tegelijk bleef de Joodse bevolking een aantal belangrijke rechten onthouden. De
belangrijkste waren het recht om landbouwgrond te bezitten of te pachten, het recht om
traditionele, door gildebepalingen beschermde ambachten te beoefenen en vooral het
recht om zich in steden te vestigen. Tegen het eind van de 18 de eeuw werd duidelijk dat
deze beperkingen op gespannen voet stonden met de maatschappelijke rol die een deel
95