Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

oorlogsindustrie gerichte koers om te buigen. Op de golven van de politieke strijd in
Moskou kwam Rákosi echter al snel weer bovendrijven. Al in januari 1955 moest Imre
Nagy weer het veld ruimen.
Maar nu kreeg de partijleider te maken met een oppositie die niet alleen aan de
universiteiten en onder intellectuelen, maar ook in het partijapparaat aanhangers vond.
Onder hen waren de toneelschrijver Gyula Háy, de communistische romancier Tibor
Déry, de surrealist Tibor Tardos en de dichter Tamás Aczél. Ook onder de journalisten
van de partijkrant Népszabadság ontstond een soort oppositie. Opvallend was, dat László
Németh, Gyula Illyés of andere auteurs uit het volkse kamp zich niet bij deze beweging
aansloten.
Slecht nieuws voor Mátyás Rákosi was, dat de dooi in de Sovjet-Unie zich op den duur
toch verder doorzette. Tijdens het congres van de communistische partij van de Sovjet-
Unie in februari 1956 werden onthullingen gedaan over de Stalin-tijd. Op de publieke
opinie in Hongarije hadden deze ‘onthullingen’ voorlopig weinig invloed, omdat ze nu
eenmaal in het diepste geheim waren gedaan. Belangrijker was dat de Sovjet-Unie het
conflict met Joegoslavië, dat in 1948 buiten het socialistische kamp was gezet, beëindigde
en verder dat de Sovjet-Unie met betrekking tot Oostenrijk akkoord ging met een
compromis. Een ander belangrijk signaal was dat er in de politieke top in Polen enkele
stalinistische leiders het veld moesten ruimen.
1956: de opstand van de naamlozen
De grote economische en maatschappelijke problemen die door de op
oorlogsvoorbereiding gerichte politiek waren ontstaan, leidden in dit klimaat tot een
politieke krisis die al in het voorjaar van 1956 merkbaar werd.
Op 21 juli werd Rákosi door de Sovjet-leiding als partijleider afgezet en op transport
gesteld naar de Sovjet-Unie.
Op 6 oktober vond onder massale belangstelling de herbegrafenis plaats van László Rajk,
de communistische minister van buitenlandse zaken, die in 1949 na een schijnproces ter
dood was gebracht.
Op 16 oktober kwamen studenten in Szeged bijeen. Ze eisten toestemming voor de
oprichting van een eigen organisatie. Op 23 oktober volgden de studenten van Boedapest.
In het begin van de middag hielden ze een bijeenkomst bij het standbeeld van Sándor
Petőfi aan de Donau. Vandaar staken ze over de Lánchíd het water over en liepen ze naar
het standbeeld van Jozef Bem, een Poolse militair, die in 1848 aan de zijde van de
Hongaren had meegevochten. Met de demonstraties wilden ze een pakket eisen onder de
aandacht van de autoriteiten brengen, die gericht waren op democratisering van het
communistische regiem. Van de deelnemers had niemand er ook maar het flauwste
vermoeden van, dat nog voor het einde van die dag de eerste schoten zouden worden
gewisseld en de eerste doden zouden vallen. Voor zover er sprake was van een plan, hield
dit in dat de demonstratie na de bijeenkomst aan de voeten van Bem ontbonden zou
worden.
Op het Bemplein had echter direct al de eerste onverwachte gebeurtenis plaats: de
beroepsmilitairen die in de kazerne op het plein gelegerd waren, betuigden hun steun aan
de demonstratie.
Het is mogelijk aan de onverwachte bijval van hun gewapende landgenoten te danken, dat
243