Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Van verzet tegen de oorlogspolitiek was in Hongarije in de oorlogsjaren geen sprake
geweest, ook niet van de kant van de sociaal-democratie. Net als elders in Europa
verwachtten de sociaal-democratische leiders dat zij in ruil voor hun houding het
algemeen kiesrecht in de schoot geworpen zouden krijgen. In het naoorlogse Hongarije
zou hun, meenden ze, zo vanzelf een leidende positie toevallen.
Zo weinig protest er tijdens de oorlog was geweest, zo algemeen was de kritiek op de
politieke elite in het najaar van 1918. Ministers vluchtten naar het buitenland of doken
onder en István Tisza liet zich op 31 oktober zonder weerstand te bieden in zijn eigen
huis door teruggekeerde soldaten doodschieten.
Onder grote druk van Duitsland was Tisza in 1913 onderhandelingen begonnen met de
Roemenen. Maar omdat hij in de richting van de niet-Hongaren nu eenmaal tot geen
enkele concessie bereid was, waren de besprekingen al in het voorjaar van 1914
vastgelopen.
Met de dood van Frans Jozef in 1916 en het aantreden van een nieuwe keizer leek het er
even op, dat er een andere wind zou gaan waaien. Bij het keren van de krijgskansen wilde
Karel (1887-1922) de monarchie zodanig hervormen, dat ook de tot dusver van politieke
invloed verstoken volken er een stem in zouden krijgen. Om die reden zette hij István
Tisza nog in 1916 af.
In de loop van de oorlog vestigden de Roemenen hun hoop op Mihály Károlyi (1875-
1955), een telg uit een belangrijke aristocratische familie, die sinds de spectaculaire
verkiezingen van 1905 in het parlement zat en die in het kamp van de Függetlenségi Párt
een leidende figuur was geworden. Maar ook Károlyi was niet bereid of in staat hen
tegemoet te komen.
Na een bewogen 1 Mei 1917 vonden de sociaal-democraten en de door Károlyi
vertegenwoordigde oppositie elkaar in een kiesrechtblok. Van de kant van de nationale
minderheden was er sympathie voor het blok. “Lief vaderland, wees geen stiefmoeder”,
riep de latere Roemeense minister Vasile Goldis (1862-1934) op een bijeenkomst van het
blok in Arad (nu in Roemenië). Het blok had geen belangstelling. 15 juni 1917 kwam er
een akkoord tot stand tussen het kiesrechtblok en de regering: resultaat was een
wezenlijke uitbreiding van het kiesrecht, maar in een vorm die net zo nadelig was voor de
Roemeense en Slowaakse minderheden als de oude situatie.
In december 1917 sprak Goldis in een brief aan Károlyi de hoop uit, dat Hongarije een
tweede gelukkig Zwitserland zou worden. “Op het moment dat de tien miljoen etnisch
niet-Hongaarse burgers van Hongarije zich onder het vaandel van uwe Hoogheid scharen
is het onafhankelijke Hongarije een feit.” Mihály Károlyi beantwoordde de avance niet.
Integendeel, ondanks lippendienst aan de opvattingen van de Amerikaanse president
Wilson over het zelfbeschikkingsrecht van de naties, nam Károlyi na de ineenstorting van
de Dubbelmonarchie het standpunt in dat Hongarije moest proberen de andere volkeren
binnen de nationale boot te houden door als Habsburgse Enkelmonarchie verder te gaan.
Om greep op de gebeurtenissen te krijgen richtte Károlyi nog in oktober met steun van de
sociaal-democraten een Nationale Raad op, die in zijn paleis aan het Universiteitsplein in
Boedapest zetelde. Ondertussen ging buiten de revolutie haar eigen gang. Studenten en
soldaten richtten eigen raden op en betrokken daarvoor vergaderzaaltjes in hetzelfde
paleis, dat door vriend en vijand als het zenuwcentrum van de revolutie en van het
nieuwe, onafhankelijke Hongarije werd gezien.
Helemaal terecht was dat eigenlijk niet. Het idee voor de Nationale Raad was namelijk
139