Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

spelregels had neergelegd, trad met kracht tegen de ‘receptie’ op. De leiding van dit
kerkgenootschap bleek nu van mening, dat de Joden gezien moesten worden als een in
wezen vreemd lichaam in de Hongaarse samenleving, niet als een geloof dus, maar, zoals
de Hongaarse bisschoppen verklaarden, als een natie met een eigen nationaal leven en
eigen nationale wetten. Afzonderlijke roomskatholieke auteurs gingen nog een stuk
verder. Iemand als Ottókar Prohászka (1858-1927) bijvoorbeeld haalde de oude, 19 de -
eeuwse opvatting weer op, dat de Joden verwerpelijke morele opvattingen zouden
hebben. De Joodse moraal, zo betoogde hij in 1893, is een ‘vloek’, waaraan de
christelijke cultuur tegronde gaat, als ze zich er niet tegen verdedigt.
In 1895, na een campagne van een jaar of vijf, werd de ‘receptie’ een feit, al slaagden
tegenstanders erin het oorspronkelijke wetsontwerp op een aantal belangrijke punten te
wijzigen. Zo schrapte het hogerhuis, dat de wet twee keer afwees en pas de derde keer
met één stem verschil door de bocht ging, de mogelijkheid om van een kerk naar het
Joodse geloof over te stappen en bedong het verder, dat rabbi’s of bestuurders van een
Joodse gemeenschap de Hongaarse nationaliteit moesten hebben.
De strijd om de ‘receptie’ had niet alleen gevolgen voor de Joodse bevolking. Uit de
campagne kwam ook de Katolikus Néppárt (Katholieke Volkspartij) voort, een partij die
vormgaf aan het streven van katholieken om van hun kant het katholicisme om te vormen
tot een religieus-politieke formatie en tot een wereld- en levensbeschouwing die de plaats
van het liberalisme kon innemen.
In de jaren ’90 werd het antisemitisme zo onderdeel van een poging om naast en
tegenover de socialistische en radicale bewegingen van die tijd een alternatieve beweging
te organiseren die in staat zou zijn het machtsmonopolie van het establishment te breken.
Terwijl sommige Joden dus in de vorming van een Joodse zuil een antwoord zochten op
de nieuwe situatie, keerden anderen zich juist tegen dit soort apartheid. Zij identificeerden
zich enthoesiast met het nieuwe Hongarije dat in deze jaren bezig was te ontstaan en
wilden niet als Joden, ook niet als Hongaarse Joden, maar als Hongaren de 20 ste eeuw
instappen.
In de vernieuwingsgolf die in de jaren ’90 van de 19 de eeuw op gang kwam, waren veel
Joden van de partij. Zij waren vooral te vinden in de moderne, dynamische
bedrijfstakken, in de handel en in het bankwezen.
Maar ook in de sociaal-democratische partij en de vakbeweging, in de radicale politieke
stroming, op de plekken waar zich de moderne stadscultuur ontwikkelde, in de kranten-
en tijdschriftenwereld, in de literatuur, in de sfeer van het theater, bioscopen, cabarets en
de café’s en trouwens ook in de wereld van de sport speelden veel Joden een rol. Joden
die eerder in de 19 de eeuw een loopbaan in de sfeer van de vrije beroepen hadden
gekozen, waren meestal arts of advocaat geworden. Het percentage Joden werkzaam in
deze beroepen lag in het fin-de-siècle nog altijd rond de 50, maar daarnaast kwamen in
deze tijd ook veel andere intellectuele en artistieke beroepen binnen het gezichtsveld van
jongeren van Joodsen huize.
Dat heel wat Joden handhaving van de eigen Joodse identiteit niet meer zo belangrijk
vonden, blijkt uit het feit dat er zich in de jaren voor de eerste wereldoorlog een sterke
stijging voordeed van het aantal gemengde huwelijken, iets wat binnen het synagogale
Jodendom nog altijd heel moeilijk lag.
Ook in antisemitische kring werd gesignaleerd, dat er aan het begin van de 20 ste eeuw een
nieuwe generatie Joden was aangetreden, die zich uitdrukkelijker dan de vorige op
118