Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

gewag gemaakt in de tweede helft van de jaren ’60. Zo meldde een ambtenaar in 1868,
dat het verschijnen van zulke zigeuners in de omgeving van Wenen en in Neder-
Oostenrijk ‘aan de orde van de dag’ was.
Het ging om zigeuners die het romanes spraken in een dialect met sterke Roemeense
invloed. In Hongarije werden ze ‘oláh cigányok’, Walachijse zigeuners, genoemd.
Zichzelf noemden ze ‘roma’. Volgens een wijdverbreid misverstand betekent roma in het
romanes man of mens. In werkelijkheid hebben we te maken met een geografische
verwijzing. De roma identificeerden zich ermee als ‘Roemenen’, dat wil zeggen, mensen
die afkomstig waren uit het vorstendom Walachije (in het Roemeens Tara Românească)
ten zuiden van de Karpaten. En natuurlijk was en is voor hen een roma een man en een
romnyi een vrouw.
Later in de eeuw, toen ook de migratie van boeren in Midden-Europa massale vormen
aannam, trokken veel Walachijse zigeuners door naar Westeuropese landen.
In dezelfde tijd lieten ook de Beás de Balkan achter zich. De Beás, wier specialiteit het
goudwassen was, spraken een archaïsch Roemeens, dat sterk lijkt op de taal die in de
Banaat werd gesproken. Zij kwamen in Hongarije vooral in de streek rond Pécs terecht.
Het wassen van goud was gebonden aan het zomerseizoen. ‘s Winters verdienden de
goudwassers hun brood met het vervaardigen van houten voorwerpen voor in de keuken.
Eenmaal verhuisd uit de streken waar ze zich met de goudwinning hadden
beziggehouden, maakten ze van het werk in de bosbouw hun hoofdberoep. Hoewel ze
zichzelf als arbeiders zagen en zich zo ook aan de man probeerden te brengen, werden de
Beás in Hongarije als zigeuners gekwalificeerd.
Met hun onverstaanbare taal, hun opvallende klederdracht en vooral hun reizende
levenswijze baarden de Walachijse zigeuners heel wat opzien. Het Hongarije van de
tweede helft van de 19 de eeuw kende wel zigeuners die vanuit een vaste woonplaats
kortere of langere reizen ondernamen om hun beroep uit te oefenen, maar de zonder vaste
woonplaats in karavanen reizende zigeunerfamilies waren een nieuw verschijnsel.
Vooral de lokale autoriteiten zagen hen als een probleem. Vanaf de jaren ’80 deden
provinciale gezagsdragers geregeld een beroep op de landsoverheid om met wetgeving
het optreden tegen de ‘nomadische Walachijse zigeuners’ te vergemakkelijken of om op
zijn minst goedkeuring te hechten aan door de lokale autoriteiten bedachte verordeningen.
Bij de regering in Boedapest ontmoetten ze echter weinig belangstelling voor hun
verzoeken en verordeningen die de lokale overheid de mogelijkheid boden om zigeuners
hun paarden af te nemen, werden in het algemeen door Boedapest nietig verklaard.
De legitimatie van het optreden van de lokale overheden was een wet uit 1879, die
rondzwerven ‘zonder beroep of werk’ verbood. De anti-zwerfwet was een logisch vervolg
op de gemeentewet van 1871. Krachtens deze wet was heel Hongarije opgedeeld in
gemeentelijke gebieden. Ook buiten de dorpen gelegen woonplekken, zomerboerderijen,
landbouwbedrijven van grootgrondbezitters, mijnen, maar ook zigeunerkolonies, hoorden
vanaf die tijd tot de jurisdictie van een bepaald dorp. En vanaf die tijd diende ook elke
inwoner te behoren tot een bepaalde gemeente. De wetten van 1871 en 1879
formuleerden wat voor de landsoverheid de kern van de zaak was: onderdanen moesten
vindbaar zijn en aangesproken kunnen worden op hun plicht om belasting te betalen en
dienst te doen in het leger. De wet van 1871 legde de basis voor de registratie van de
bevolking met inbegrip van de inwoners die tot dan toe niet als dorpelingen werden
beschouwd. Het zou echter tot na 1910 duren, eer het overheidsapparaat werkelijk in staat
109