Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Gergely Molnár (vertrokken in 1978 en nadien in het Westen onder de naam Gregor
Davidov actief), Tamás Szentjóby, de Hongaarse vertegenwoordiger van het happeningverschijnsel,
en meer dan één veelbelovende schrijver vertrokken. Vaak gingen ze op
eigen initiatief, maar een enkele keer ook wel na een hint van de autoriteiten.
Onder de blijvers kwam er op het eind van de jaren ’70 weer meer belangstelling voor het
nationaal-eigene, of misschien beter gezegd, voor het aparte van Midden-Europa. Dezső
Korniss was wat dat betreft opnieuw een pionier geweest. Al in het begin van de jaren ’60
had hij een reeks werken geschilderd gebaseerd op de motieven van de traditionele
Hongaarse schaapherdersmantel. In de jaren ’70 paste hij opnieuw folkloristische
motieven toe in geometrische composities. Uit deze periode dateert ‘Allegro barbaro’, een
van zijn belangrijkste werken met een titel die naar Bartóks gelijknamige werk verwijst.
Het nieuwe concept, de combinatie van abstracte, geometrische en concrete, historische
en etnische motieven, sprak ook andere kunstenaars aan. Ilona Keserű (geb. 1933)
experimenteerde met vormen die ze op een barok kerkhofje gevonden had, István Nádler
(geb. 1938) paste volkse motieven in in een geometrisch abstracte stijl en Imre Bak (geb.
1939) ging na 1974 vormen uit de folklore en uit de cultuur van natuurvolken gebruiken.
Het feit dat zij in Midden-Europa leefden, hadden deze kunstenaars in de jaren ’60 vooral
als belemmerend ervaren, als de oorzaak van hun aanhoudende achterlopen. Nu gingen
zij op zoek naar de positieve kanten van het werken op deze plek. Zij kregen snel
gezelschap van een nieuwe generatie die in de eerste helft van de jaren ’80 de Hongaarse
beeldende kunst ingrijpend zou vernieuwen.
De jaren ’70 werden een eenzame tijd, een periode voor doorzetters en van -vooral tegen
het eind van dat decennium- individuele provocatorische acties: een gewaagde Mail Artexpositie
van Róbert Swierkiewicz in de Nemzeti Galéria nog in 1982, op de opening
waarvan meer netjes in het pak gestoken politieke politieagenten dan gewone
kunstliefhebbers waren, of nog in 1978 een tentoonstelling van de Club van jonge
kunstenaars, waar zowaar nog een kunstwerk werd verboden - maar zonder dat dat
verbod werd uitgevoerd. “De heer minister staat op 20 augustus met zijn mercedes voor
drankzaak nummer 285”, was ongeveer de titel van een tekening van András Wahorn. De
plaatsvervangend minister die zich vantevoren van de tentoonstelling op de hoogte was
komen stellen, had het hoofd geschud. “Is dat niet een beetje te?” Maar echte problemen
waren pas rond een werk van Wessely ontstaan: een hoop verscheurde tekeningen en
papieren met op een ervan ‘nee, nee, nee’.
Dit soort acties gaven hoop en maakten het kunstenaarsleven leefbaar.
Dragelijker werden de jaren ’70 overigens ook door het almaar stijgende internationale
prestige van partijleider János Kádár en de internationale culturele overeenkomsten en
Hongaarse exposities in het buitenland, die daar het gevolg van waren. Voor dat soort
gelegenheden kon Hongarije niet met het Straatje van Vermeer komen aanzetten en zo
kregen de vermaledijde avantgardisten internationaal kansen die vervolgens ook hun
positie thuis versterkten. Imre Bak bijvoorbeeld exposeerde in de jaren ’70 in
verschillende Westeuropese landen. Bak was ook de eerste van zijn generatie, die op
overheidskosten aan de muur kwam te hangen. Dat was in 1977 in de Műcsarnok
(kunsthal), de belangrijkste expositieruimte voor moderne beeldende kunst in Boedapest.
262