Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Maar toen hij weer terug was in zijn land werd dit verloren-zijn een beeld niet alleen voor
zijn kijk op zichzelf, maar ook en vooral voor wat er naar zijn mening met zijn volk aan
de hand was. Een prachtig voorbeeld is zijn gedicht over de dichter van de poesta. Een
donkere, grootogige herder is naar Hongarije getrokken om er zijn vee te weiden. De
herder is een man ‘vol dromen en verlangens’ en er gaat geen avond voorbij of
droombeelden brengen hem in verrukking. Zijn dromen gaan over ‘dood, wijn, liefde’.
Elders zou hij een groot dichter zijn geworden. Maar hier, tussen de beesten en de herders
houdt hij liever zijn mond. Het gedicht gaat over het Hongaarse volk en tegelijk ook over
de dichter zelf, als plaatsbekleder van zijn volk. Ady gaf het sombere gedicht op een heel
merkwaardige manier toch iets hoopvols, namelijk door het in de verleden tijd te stellen.
Voor hem had de ontsnapping naar Parijs een eind aan deze moordende toestand
gemaakt. Zou nu ook voor zijn volk het eind van dit lijden, van deze afstomping, in zicht
komen?
In de jaren ’80 hadden de vernieuwers in West-Europa in alle mogelijke richtingen
gezocht naar wat ook maar als bewijs kon dienen voor de saaiheid van hun tijd. Alles was
goed als het maar als het volstrekt andere tegenover het heden gesteld kon worden. Deze
zoektochten leverden een woordenschat, waarin ze hun protest konden formuleren en
waarin ze later ook hun toekomstbeeld konden uitdrukken. Bij Ady vinden we die zo
uiteenlopende belangstellingen terug, voor het zoveel boeiender verleden, het “schoner
gisteren”, voor de “nomadische, wilde en trotse” mens die zich niet door godsdienst en
rede had laten temmen en voor het individuele, voor de persoon die -een God in het diepst
van zijn gedachten- aan niemand anders dan aan zichzelf verantwoording aflegt.
Wie ik ben? De triomfantelijk waakzame,
Die op de Zon wachtte
En die in de zonlichte glorie
Zelf trots en eenzaam schittert.
Het bijzondere van Ady is echter, dat hij deze woordenschat gebruikte om er de
geschiedenis van zijn volk mee te schrijven. In de vernieuwende poëzie in het westen
speelde de natie een ondergeschikte rol. De dichters daar voelden zich vooral
vertegenwoordigers van de mensheid. Ady vertegenwoordigde zijn volk.
De bundel Nieuwe Verzen die Ady na zijn verblijf in Parijs publiceerde en die voor hem
de betekenis had van een nieuwe start, opent met een gedicht waarin de romantische
belangstelling voor het verleden de vorm krijgt van een beroep op het oer-Hongaarse.
Tegenover het tamme heden greep Ady terug, niet naar de hoogtepunten uit de
cultuurgeschiedenis van de mensheid, maar naar de heidense voortijd van zijn eigen volk,
de tijd voor de kerstening of, nog verder terug, de tijd dat het nog “aan de oevers van de
Ganges”, in het toen algemeen bewonderde en voor geheimzinnig gehouden Oosten, in
het “heilige Azië”, woonde.
Kenmerkend voor Ady is verder, dat dit bij hem niet een melancholische verzuchting
werd, maar eerder een program. Zo is er in het openingsgedicht van de Nieuwe Verzen
wel sprake van tranen en van pijn, maar het nieuwe lied overwint toch. Dit optimisme
was niet gebaseerd op de toestand in Hongarije, maar op de internationale
ontwikkelingen. Elders had de afrekening met het verleden al plaatsgehad. Daarom kon
Ady het als zijn taak zien om het grootse en heidense verleden van zijn volk tot nieuw
leven te wekken en de verbinding tot stand te brengen tussen de energie die in dit
128