Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

hadden het onderwijs te verhongaarsen. Sluitstuk was een wet uit 1907, die
overheidssubsidie afhankelijk stelde van de vraag of in de school in kwestie het Hongaars
werd onderwezen. Doel van deze wet was om ook de kerkelijke en in het bijzonder de
grieks-oosterse scholen te dwingen het Hongaars in het onderwijspakket op te nemen. De
maatregelen misten hun uitwerking op het onderwijs niet. Het aantal scholen, waar geheel
of gedeeltelijk in een andere taal werd onderwezen, daalde van 8000 in 1880 tot 3000 in
1913. In het Slowaakse taalgebied liep het aantal Slowaakstalige volksscholen in de
periode van 1876 tot 1913 terug van 2016 naar 354. De afname deed zich vooral voor in
de jaren na 1900. Het aantal Hongaarstalige volksscholen daar nam in die periode toe van
1036 naar 3478.
Hoewel de wetgeving van 1867 en volgende jaren gelijkberechtiging hoog in het vaandel
had, was discriminatie van nationale minderheden in de constructie van de
Dubbelmonarchie ingebakken. De Hongaren kregen immers in het kader daarvan een
nationale staat, maar de Slowaken en de Roemenen niet. Onder meer om die reden was
Lajos Kossuth er ook een verklaard tegenstander van. Kossuth was na het falen van de
revolutie in ballingschap gegaan, maar bleef zich vanuit het buitenland actief met de
vaderlandse politiek bezighouden. In 1867 voorspelde hij in een open brief dat de andere
volkeren in het Habsburgse rijk de Hongaren zouden gaan beschouwen als de grootste
onderdrukkers na de Oostenrijkers. Wanneer het Habsburgse rijk eenmaal ineen zou
storten, dan zouden, zo voorspelde hij, de Hongaren de rekening daarvoor gepresenteerd
krijgen.
Hoewel de revolutie van 1848 dus op een debâcle was uitgelopen en Hongarije pas in
1867 officiëel een liberaal land was geworden, kwam de modernisering van het land
halverwege de eeuw wel degelijk op gang. Erg belangrijk was in dat verband de
opheffing in 1840 van het verbod voor Joden om zich in de steden te vestigen.
Onmiddellijk erna kwam een migratiebeweging op gang, waardoor de verstarring van het
stedelijk leven, die al in de tweede helft van de 18 de eeuw merkbaar was geworden,
doorbroken werd en moderne urbane centra konden ontstaan. Juist omdat er na het falen
van de revolutie niet veel ruimte was voor protest, kregen Joodse zakenlui die soms al
generaties lang ten opzichte van de aristocratie of het stedelijke patriciaat in een
afhankelijke positie hadden verkeerd, ruimte om in de handel en het bankwezen, maar
ook in de landbouw activiteiten te ontplooien. Al met al werd het vijftien- of twintigtal
jaren na 1848 voor Hongarije een dynamische tijd, waarin het gezicht van het land
ingrijpend veranderde, al is het een feit dat Hongarije een landbouwland bleef, in
belangrijke mate afhankelijk van de export van graan, een produkt dat hoofdzakelijk op
bedrijven van grootgrondbezitters werd geteeld.
Het compromis van 1867 deed aan dit alles weinig toe of af. Dat kwam ook wel, omdat
het al snel na het van kracht worden van de nieuwe grondwet gedaan was met de
internationale hoogconjunctuur en hier en daar de eerste kritiek op het liberalisme alweer
te horen was.
Met name in de landbouw deed zich dus een snelle ontwikkeling voor. Weiden werden
geploegd en braakliggende gronden werden in cultuur gebracht. Naast de teelt van
granen, kwam ook de teelt van maïs, aardappels en suikerbieten op gang. In de
graansector kreeg de teelt van tarwe een dominante positie. Tarwe was een typisch
exportprodukt. In Hongarije zelf bleef het roggebrood tot het eind van de eeuw algemeen,
terwijl de boeren in meer perifere regio’s voor zichzelf ook maïs- en haverbroden bakten.
93