Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

ook centra, van waaruit de westerse wetenschap in de omgeving werd verbreid. In de bij
de bisschopszetels behorende kloosters werden namelijk scholen opgezet, die hun
leerlingen in de ‘artes liberales’ opleidden en ten behoeve van de opleiding van
geestelijken legden de abdijen bibliotheken aan. Het feit dat de kerk jongeren een
opleiding van internationale allure kon bieden, vergrootte de populariteit van het nieuwe
geloof natuurlijk enorm.
Een koning was, naar de rond het jaar 1000 in Europa geldende opvattingen, dan wel
geen kerkelijke functionaris, maar op zijn manier toch een vertegenwoordiger van God op
aarde. Zijn gezag stamde van boven de wolken en was van een andere kwaliteit dan het
gezag van graven, hertogen en andere kleine heren. Dit betekende, dat de kerk tot taak
had het koninklijk gezag te ondersteunen en omgekeerd, dat de koning bisschoppen en
kloosters tegen lokale heren in bescherming diende te nemen. Stefanus presenteerde zich
als een koning in deze stijl en wilde ook uitdrukkelijk leider van de Hongaarse kerk zijn.
De kerk maakte naar zijn overtuiging van zijn ambtsgebied pas echt een koninkrijk en de
kerstening maakte van de inwoners ervan het bijbehorende volk. Dit volk was voor
Stefanus niet het oude Magyaarse stammenverbond, maar het volk zoals het voor zijn
ogen aan het doopvont ontstond, ‘het nieuwe volk van de heilige kerk’, zoals hij het zelf
formuleerde.
In Europa was er na het jaar 1000, na een periode van angst en onzekerheid, die gevolgd
was op de ineenstorting van het Karolingische rijk, sprake van een nieuw begin.
Veiligheid en stabiliteit, het scheppen van omstandigheden die het leven een grotere mate
van voorspelbaarheid geven, speelden daar een grote rol bij. Zich achter hun hoge
kloostermuren verschansend tegen Noormannen, Moren èn Magyaren waren de
monniken er de pioniers van geweest. Met elk nieuw klooster en met elke nieuwe kerk of
kapel was de wereld er wat veiliger en leefbaarder op geworden. Met de vorming van het
koninkrijk zette Stefanus het Karpatenbekken open voor dit getij.
Terwijl het aantal kloosters zich snel uitbreidde, bouwde ook de kerk haar netwerk vanuit
de door Stefanus ingestelde bisschopszetels uit. Tot in de verste uithoeken van het land
kregen de dorpen een kerk en een geestelijke en om de kerk heen een palissade,
waarachter de inwoners zich zo nodig in veiligheid konden stellen.
Met name in het noorden van Hongarije is nog altijd goed te zien, hoe bepalend
strategische overwegingen waren voor de plek van vestiging van de dorpskerk. In de loop
der eeuwen verlieten de dorpen die lastige plekken weer, maar de boven de dorpen
uitstekende kerkjes verraden nog altijd waar in de middeleeuwen de woningen stonden.
Uit opgravingen is gebleken dat die woningen veelal half in de grond uitgegraven en met
riet bedekte eenkamerige vertrekken waren. Ze dienden hoofdzakelijk als winterverblijf.
Ernaast stond de tent, waarin de familie ‘s zomers bivakkeerde. De bouw van een kerk,
zelfs als die voorlopig van hout was, leidde in zo’n situatie tot een belangrijke verhoging
van de veiligheid.
Aan de nieuwe veiligheid droeg ook de kerstening zelf bij. Met het doopwater kregen de
kersverse gelovigen immers de tien geboden ingepeperd en het nieuwe kerkelijke en
wereldlijke gezag was fijnmazig genoeg om hen ook in de praktijk bij de les te houden.
De onderwerping van het gebied bracht als vanzelf de introductie met zich mee van het
privé-grondbezit. De nieuwbakken koning zelf raakte eigenaar van enorme bezittingen,
maar hij deelde ook grond uit aan de burchten die in zijn naam over hun regio regeerden,
aan de bisdommen en aan de kloosters. In 996 stichtte Stefanus het benediktijner klooster
van Pannonhalma. Wat later volgden kloosterstichtingen in Pécsvárad, in het oude
35