Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

onderwijs geëist. Met allerlei acties en gewelddadigheden hadden ze hun eisen kracht
bijgezet. Onder druk van de antisemitische studentenacties had een deel van het
docentencorps eind 1919 de invoering van een numerus clausus bepleit als middel om het
aantal Joodse studenten terug te brengen. Op heel wat plekken in de universitaire wereld
werd de wet danook enthoesiast ontvangen en uitgevoerd.
Veel Joodse jongeren zagen zich door de numerus-clausus en door het vijandige klimaat
aan de universiteiten gedwongen om voor hun studie naar het buitenland te gaan. In Parijs
werd vanuit Boedapest een organisatie opgezet die Hongaarse studenten opving.
Maar er waren ook universiteiten die de uitvoering van de wet saboteerden. Kwijnende
universiteiten als die van Szeged en Pécs bood de wet een onverwachte mogelijkheid om
het aantal studenten flink op te vijzelen. Door de toestroom van studenten die van de
universiteit van Boedapest waren weggejaagd, steeg het aantal Joodse studenten aan deze
universiteiten enorm. Toch waren ook in deze steden antisemitische
studentenverenigingen in de weer om de uitsluiting van Joodse studenten te
bewerkstelligen.
De situatie verbeterde toen Pál Teleki in verband met de mislukte putsch van keizerkoning
Karel (1887-1922), die verderop ter sprake komt, moest aftreden en de grote man
op de achtergrond, István Bethlen, zelf het heft in handen nam en zich tot ministerpresident
liet benoemen.
Bethlen liet nadrukkelijk weten dat hij aan het principe van de rechtsgelijkheid wilde
vasthouden. Voor de goede verstaander betekende dat niet alleen, dat verder officiëel
optreden tegen de Joodse bevolking zou uitblijven, maar ook, dat Bethlen de numerusclaususwet
als een bedrijfsongeval beschouwde en dat de dagen ervan geteld waren.
Bij de volkse nationalisten riepen deze verklaringen het nodige ongenoegen op. Zij
bleven op hoge toon discriminerende maatregelen eisen. Zo was het zionistische congres
van het najaar van 1925 in Wenen voor mensen als Gyula Gömbös en Tibor Eckhardt
(1888-1972) aanleiding om de vorming van een internationaal antisemitisch front te
bepleiten. Bethlen legde de kritiek uit deze hoek naast zich neer en hij achtte de situatie
inmiddels stabiel genoeg om Gömbös en de volkse nationalisten uit de regerende
eenheidspartij te gooien.
De numerus-claususwet leidde in het Westen tot nogal wat opschudding. Joodse
organisaties uit Engeland en Frankrijk dienden een klacht in bij de Volkenbond. In een
reactie liet de Hongaarse regering eindelijk het achterste van haar tong zien. Bij monde
van minister van buitenlandse zaken Lajos Walkó wees de regering op het verband tussen
de numerus-claususwet en Trianon. De door Trianon ontstane situatie was, zo betoogde
hij, aanleiding geweest voor de wet en zodra Trianon van tafel zou zijn, kon ook de wet
de prullebak in. Hongarije was echter niet in de positie om de overwinnaars uit de eerste
wereldoorlog met de numerus-claususwet te chanteren. In werkelijkheid was het eerder
zo, dat het land zich met de wet internationaal de handen gebonden had en dus maar
moest zien er weer met goed fatsoen vanaf te komen.
De Hongaarse Joden bracht de procedure bij de Volkenbond in een moeilijk parket.
Tegenover het antisemitisme in hun land verweerden ze zich door erop te wijzen dat ze
trouwe Hongaarse patriotten waren. Maar door een beroep op de Volkenbond te doen
zouden ze die positie ondergraven, vooral omdat ze dan ook zouden moeten verwijzen
naar de bepalingen van het verdrag van Trianon, dat van Hongarije, naar het algemene
gevoel van die dagen, geen spaan had heel gelaten. István Bethlen loste het netelige
probleem op. Op zijn verzoek stelden vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap
een communiqué op, waarin zij verklaarden in hun strijd tegen de numerus clausus te
155