Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

vertegenwoordigers van de provincie. De aardverschuiving die zij in gedachten hadden,
zou het herstel van het naoorlogse Hongarije een brede basis geven en ook de grondslag
leggen voor een succesvol optreden voor de revisie van het vredesverdrag.
De ideologie die ze ter ondersteuning van hun opvattingen naar voren brachten, was
nogal eclecticistisch. Herinneringen aan het oude Hongarije speelden er een rol in, maar
ook moderne sociaal-darwinistische en racistische ideeën.
Net als in veel andere landen trouwens was in Hongarije de regionale adel de tegenpool
geworden van het hof. Deze situatie was al in het middeleeuwse koninkrijk ontstaan. Na
de ineenstorting van dat koninkrijk in het begin van de 16 de eeuw, toen de Habsburgers de
Hongaarse kroon gingen dragen en pogingen gingen doen om het Hongaarse koninkrijk
in hun rijk te integreren, was de adel de vertegenwoordigster geworden van het nationale
belang tegenover de koning en de met het hof verbonden aristocratie. In de eerste helft
van de 19 de eeuw was dit nog altijd de belangrijkste tegenstelling in de Hongaarse
politiek, al waren er wel aristocraten die de kant van de natie en daarmee dus van de
regionale adel kozen.
Halverwege de 19 de eeuw tekende de neergang van de regionale adel als klasse zich al
duidelijk af. Voor velen werd een baan in het regionale bestuur de belangrijkste bron van
inkomsten en het landgoed een bijverdienste en vooral een bron van prestige, een
rechtvaardiging van de geprivilegiëerde positie die de betrokkene innam. Wie van zijn
landgoed afhankelijk bleef, zakte af tot het niveau van hereboer. Terwijl de landadel in de
plattelandseconomie terrein verloor, ontwikkelde zich een klasse van zelfstandige boeren.
Zij specialiseerden zich in intensieve takken van de landbouw, waarvoor ze vooral in de
groeiende steden afzet vonden. Met een nieuwe folklore kreeg deze klasse ook cultureel
een eigen gezicht. De revolutie van 1848 en de periode van strijd en onderdrukking die
daarop volgde, leidde ertoe dat deze klasse in de traditionele rol van de landadel ging
participeren. Zo bleef speciaal het oosten van het land, waar de aristocratie minder
invloed had, in de tweede helft van de 19 de eeuw een bolwerk van de ’48-ers, de stroming
die zich verzette tegen het in 1867 gesloten compromis met het Habsburgse hof en die
nationale zelfstandigheid eiste.
De naoorlogse nationalisten zagen zichzelf als de erfgenamen van deze stroming. De ’48ers
van weleer waren in hun ogen de echte Hongaren geweest. Helemaal in de geest van
hun tijd leverden ze daar ook een biologische onderbouwing bij. Het was hun niet genoeg
dat de landadel eeuwenlang het idee van een Hongaarse natie levend had gehouden, ze
voerden de stambomen van die adel terug op de tijd dat de Magyaren zich in het
Karpatenbekken gevestigd hadden. De Hongaarse adel stamde, betoogden zij, af van de
leiders van de zeven stammen uit die tijd. Zij waren de echtste Hongaren die je je maar
kon denken en hadden dus het oudste recht om in Hongarije de lakens uit te delen. Dit
recht, aldus de laatste schakel in de redenering, ging nu over op de nieuwe
nationalistische beweging. Dat de intussen als klasse finaal van het toneel verdwenen
landadel het summum van Hongaar-zijn was, was een opvatting die door velen werd
gedeeld. En er waren danook heel wat mensen die pogingen deden om aan te tonen, dat
ze adellijke voorouders hadden. Het verzinnen van een tweede naam, meestal afgeleid
van het een of andere dorp, werd een ware epidemie. Niemand minder dan Béla Bartók
bijvoorbeeld zocht in die tijd stad en land af om een adellijke voorouder te vinden. Een
speling van het lot bracht hem tenslotte in het plaatsje Szuhafő, waar hij op het kerkhof
de zerk van een adellijke Bartók ontdekte. Vanaf die dag noemde hij zich in volle ernst
Bartók von Szuhafő. Net zo komisch is de naamsverandering, die Endre Zsilinszky, een
van de leiders van de nieuwe nationalistische beweging, onderging. Zsilinszky ‘ontdekte’
170