Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Ook met betrekking tot de getalsmatige verhouding tussen Joden en niet Joden in de
verschillende beroepen was er sprake van stabilisatie. Joden waren vooral te vinden in de
moderne sectoren van de Hongaarse samenleving: in het bankwezen, de handel, de
nieuwe massacultuur en in wat mindere mate ook in de industrie. Joden hadden in deze
sectoren vaak een sleutelpositie. Zo stonden de zes grootste banken onder leiding van
Joodse zakenlui. Hetzelfde gold voor de meeste grote bedrijven. Maar deze sectoren
hadden naar verhouding ook veel Joodse mensen als werknemers in dienst.
In de bedrijfstakken, waar per traditie veel Joden werkzaam waren, nam het percentage
Joden in het interbellum af. Dit deed zich niet alleen voor in de financiële sector, maar
ook in de handel, in de industrie en in de horeca. In de sfeer van de ambachten was
eenzelfde trend waarneembaar. In veel vrije beroepen bleef het aandeel van de Joden
stabiel. Maar opmerkelijk was dat het aandeel van de Joden onder de artsen, de
dierenartsen en de als zelfstandigen werkzame ingenieurs en chemici sterk daalde.
Ook in de landbouwsector nam het aandeel van de Joodse bevolking af. Opvallend was
vooral de daling van het percentage Joden onder de grootgrondbezitters.
Het benoemingsbeleid van de overheid was er in deze jaren duidelijk op gericht Joden uit
overheidsbanen te weren. In de intellectuele beroepen die op de een of andere manier
afhankelijk waren van de overheid liep het percentage van de Joden in de jaren ’20 sterk
terug. In de jaren ’20 kwam het amper meer voor dat Joden een baan kregen bij de
overheid. Dit gold ook voor het leger. Ook voor een baan in het onderwijs kwamen Joden
niet of nauwelijks in aanmerking.
Aan de universiteiten en hogescholen was sprake van een sterke daling van het aandeel
van de Joden in de studentenpopulatie. Het percentage viel terug van 33,6 in het seizoen
1918/19 naar 5,9 in 1919/20. Deze enorme daling die zich dus voordeed in het seizoen
voorafgaand aan de in werking treding van de numerus-claususwet, was een rechtstreeks
gevolg van het optreden van antisemitische studentenorganisaties. In de eerste helft van
de jaren ’20 stabiliseerde het percentage zich op de 10, maar vanaf het seizoen 1935/36
begon het opnieuw te dalen.
In de jaren van de numerus clausus weken veel studenten uit naar universiteiten in de
provincie. Zo was het percentage Joden onder de medicijnen-studenten in Boedapest in
1922/23 5,9, maar in Szeged 22,0 en in Pécs zelfs 70,2. Het aantal Joodse studenten dat in
het buitenland studeerde, lag in de jaren ’20 en ’30 naar schatting op de 1800, wat
ongeveer de helft was van het totaal aantal Joodse universitaire studenten.
In de 19 de eeuw had de Hongaarse samenleving een aantal specifieke kenmerken
vertoond, ten gevolge waarvan er zich op het gebied van de demografische ontwikkeling,
de beroepsstructuur en de plaats van vestiging markante verschillen konden gaan
voordoen tussen de Joodse bevolking en de landsbevolking als geheel. De veranderingen
die Hongarije in de periode tussen de wereldoorlogen onderging en die met name
samenhingen met de opkomst van nieuwe industrietakken, de sterke toeneming van het
aantal hoger opgeleide beroepsbeoefenaren enz., maakten een eind aan deze traditionele
eigenaardigheden. Een gevolg daarvan was, dat er een ontwikkeling op gang kwam in de
richting van een vermindering van de verschillen tussen de Joodse bevolking en de
landsbevolking als geheel.
Het antisemitisme uit de jaren ’20 en ’30 was, althans voor een deel, daarvan een soort
bijprodukt, de ideologische begeleiding van die ontwikkeling. Discriminerende
175