Een geschiedenis van Hongarije.pdf - Kees Bakker over Hongarije

Andor Lázár stapte uit protest op. Buiten het parlement keerde niemand minder dan de
grijze eminentie van de volksen, Dezső Szabó, zich tegen de Jodenwet. Hij was intussen
de Hongaarse Duitsers een groter gevaar gaan vinden dan de Hongaarse Joden.
Bij het parlement was ook een protest binnengekomen van een zestigtal niet-Joodse
intellectuelen. Opmerkelijk was dat op de handtekeningenlijst de naam ontbrak van Gyula
Illyés, hoewel hij toch één van de opstellers van de protesttekst was geweest. In een
artikel in Nyugat gaf Illyés later zijn mening. Hij was, betoogde hij, een voorstander van
‘alle soorten vrijheidsrechten’ en was ook bereid het voor de Joden op te nemen, ook al
moest hij, naar hij uitdrukkelijk verklaarde, persoonlijk niets van ze hebben. Anders dan
veel volkse nationalisten was Illyés overigens van mening, dat assimilatie de enig
mogelijke oplossing van het Joodse vraagstuk was.
Dat de Joodse financiële elite gespaard bleef, ontging de antisemieten niet. Zo maakte een
fascistische auteur als Zoltán Bosnyák zich nog in 1940 kwaad over het feit dat er nog
altijd zoveel vooraanstaande Hongaren broederlijk samen met de Joodse bankiers in de
directies van de banken zaten. Maar hoewel dus de Hongaarse fascisten op de Jodenwet
van 1938 heel wat aan te merken hadden, was de invloed ervan op de sfeer in het land
enorm. Als de golf van pogroms in Duitsland en Oostenrijk het begin was geweest van
een fascistische revolutie, dan leek Hongarije daarbij nu aan te haken.
De internationale politieke successen van Hitler, de Kristallnacht en de Hongaarse
Jodenwet schiepen een klimaat waarin het Hongaarse fascisme tot een massabeweging
kon uitgroeien. De sfeer in de hoofdstad was in die jaren voor velen niet te verdragen.
Kenmerkend is wat dat betreft een opmerking van de componist Béla Bartók (1881-
1945). Hoewel hij als ontdekker van de oude Hongaarse volksmuziek van de kant van het
Horthy-regiem een zekere sympathie ondervond, moest Bartók niets hebben van het
nationalisme dat zich van zijn land had meester gemaakt. In Hongarije, schreef Bartók in
1938, “zijn ‘beschaafde’ christelijke mensen helaas bijna zonder uitzondering
voorstanders van het nazi-systeem.”
Na de aanvaarding van de eerste Jodenwet toonde minister-president Béla Imrédy zich
aanvankelijk een tegenstander van verdere wettelijke maatregelen tegen de Joodse
bevolking. Zijn standpunt veranderde echter direct na de z.g. eerste Weense beslissing,
waarbij Hitler en Musolini het zuiden van Slowakije aan Hongarije toewezen. Als blijk
van dankbaarheid diende Imrédy twee dagen voor kerst 1938 een nieuwe Jodenwet bij het
parlement in. Deze wet schreef een beperking voor van het percentage Joodse
beoefenaren van vrije beroepen en beambten bij bedrijven tot zes. Op de twee rabbi’s na
verloren de Joodse hogerhuisleden hun zetel, Joden werden uitgesloten van banen bij de
overheid, van een baan in het voortgezet en het beroepsonderwijs, in de redactie van
kranten en tijdschriften enz.
Ook de tweede Jodenwet kreeg bij de behandeling in het hogerhuis de steun van de
leiders van de kerkgenootschappen. Maar in de kring van de Volksbeweging begon nu
eindelijk twijfel op te komen aan de juistheid van de ingeslagen weg. Gyula Illyés had
zich al tegen de eerste Jodenwet uitgesproken, zij het in een verklaring die droop van de
Jodenhaat. Bij gelegenheid van de tweede Jodenwet kwam er ook een nee van de kant
van Tibor Eckhardt, de leider van de Független Kisgazdapárt, de partij die sinds 1930 het
volkse nationalisme in de politiek vertegenwoordigde. Hij bleek van mening dat de
Joodse kwestie moest worden opgelost door middel van ordelijke emigratie. De tweede
Jodenwet plaveide naar zijn mening de weg voor een ‘barbaarse’, ‘pogromachtige’
oplossing van de Joodse kwestie.
205