Inspiratie door bijen in de droom - DWC

96 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
weet Roux 1) te vertellen: "P. N. Boratov me signaie ... une
intéressante survivance anatolienne. Au cours d'une enquête qu'il
a menée dans la région de Mundurnu (vilayet de Bolup, en Asie
mineure), au nord d'Ankara, il entendit dire, dans un village, que
l'ame s'envolait sous forme de mouche. A ce moment, on ne doit
pas laisser entrer un chat dans la chambre mortuaire. Il est évident
que l'on redoute que Ie chat mange la mouche, c'est-à-dire l'ame."
Niet minder vreemd dan de kat moeten ons als zieledieren aandoen
b.v. het paard, de hond, de koe, de zeehond, die men o.a. als
zodanig tegenkomt - samen met de duif, de libel, de vlinder -
in een IJslandse sage, die uitvoerig behandeld werd door Wolf
von Unwerth 2). Het heeft m.i. zin, bij die sage een ogenblik
stil te staan, omdat zij, waarop bij mijn weten nog niet gewezen is,
het duidelijk bewijs levert, dat wij bij paard, koe, hond, kat als
zieledieren met een latere ontwikkeling te maken hebben.
De bedoelde sage handelt over een "Mahre". Het woord Mahren
duidt "seelische W esen" aan, "ihrem Ursprung nach nicht verschieden
von den álfar oder dis ar und den norwegischen huldrer" (p.
177). Ditmaal gaat het om Selkolla, een spookachtige vrouw met
het hoofd van een zeehond; de naam betekent ook "zeehondswij
fje". Het verhaal is ontleend aan de sage betreffende bisschop
Gudmundr Arason, die veel wonderen verrichtte en o.m. een eind
maakte aan de verschrikking, die het optreden van Selkolla teweegbracht.
Toen deze geboren was, zouden haar ouders haar laten
dopen, maar onderweg kwamen zij ertoe, de zuigeling een ogenblik
bij een steen neer te leggen; bij hun terugkomst echter was het
kind dood. Later vertoonde zich in die streek de schrikaanjagende
Selkolla, die ongedoopt gebleven was. "Vor allem sind ungetaufte
Kinder der Gefahr ausgesetzt, Mahren zu werden" (170). Deze
opvatting betekent een kerstening van de tevoren zo algemene
gedachte, dat de zielen van jong gestorven kinderen te duchten
waren 3); het denkbeeld van een kinderparadijs 4) was verre van
algemeen. Niet de gehele sage is voor ons van belang, mogelijk wel
het feit, dat eens Selkolla in de gedaante van een paardebot een
schip besteeg, en dat zij als boze geest - evenals de duivel, ook
in de westerse folklore - uitermate zwaar was, zodat het ongeladen
schip bijna zonk 5). Dat merkwaardig motief van de verschijning
als paardebot wordt min of meer verklaard door de mededeling
1) a.w. 100.
2) W.u.S. 2 (1910) 161 v.v.
3) Vgl. WaIde·Rofmann, Lat. Etym. Wb. s.v. lemuTIl8. Ongedoopte
kinderen komen na hun dood onder de hoede van RoIda, die zich meest
in bronnen ophoudt; zelf worden zij elfen (BäschIin, t.a.p.).
4)
S)
Litt. bij Pfister, Rel. d. Gr. u. Röm., 386.
Vgl. Wagenvoort, Roman Dynamism 108 v.v.
356