Inspiratie door bijen in de droom - DWC

More documents

Recommendations

Info

96 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM weet Roux 1) te vertellen: "P. N. Boratov me signaie ... une intéressante survivance anatolienne. Au cours d'une enquête qu'il a menée dans la région de Mundurnu (vilayet de Bolup, en Asie mineure), au nord d'Ankara, il entendit dire, dans un village, que l'ame s'envolait sous forme de mouche. A ce moment, on ne doit pas laisser entrer un chat dans la chambre mortuaire. Il est évident que l'on redoute que Ie chat mange la mouche, c'est-à-dire l'ame." Niet minder vreemd dan de kat moeten ons als zieledieren aandoen b.v. het paard, de hond, de koe, de zeehond, die men o.a. als zodanig tegenkomt - samen met de duif, de libel, de vlinder - in een IJslandse sage, die uitvoerig behandeld werd door Wolf von Unwerth 2). Het heeft m.i. zin, bij die sage een ogenblik stil te staan, omdat zij, waarop bij mijn weten nog niet gewezen is, het duidelijk bewijs levert, dat wij bij paard, koe, hond, kat als zieledieren met een latere ontwikkeling te maken hebben. De bedoelde sage handelt over een "Mahre". Het woord Mahren duidt "seelische W esen" aan, "ihrem Ursprung nach nicht verschieden von den álfar oder dis ar und den norwegischen huldrer" (p. 177). Ditmaal gaat het om Selkolla, een spookachtige vrouw met het hoofd van een zeehond; de naam betekent ook "zeehondswij fje". Het verhaal is ontleend aan de sage betreffende bisschop Gudmundr Arason, die veel wonderen verrichtte en o.m. een eind maakte aan de verschrikking, die het optreden van Selkolla teweegbracht. Toen deze geboren was, zouden haar ouders haar laten dopen, maar onderweg kwamen zij ertoe, de zuigeling een ogenblik bij een steen neer te leggen; bij hun terugkomst echter was het kind dood. Later vertoonde zich in die streek de schrikaanjagende Selkolla, die ongedoopt gebleven was. "Vor allem sind ungetaufte Kinder der Gefahr ausgesetzt, Mahren zu werden" (170). Deze opvatting betekent een kerstening van de tevoren zo algemene gedachte, dat de zielen van jong gestorven kinderen te duchten waren 3); het denkbeeld van een kinderparadijs 4) was verre van algemeen. Niet de gehele sage is voor ons van belang, mogelijk wel het feit, dat eens Selkolla in de gedaante van een paardebot een schip besteeg, en dat zij als boze geest - evenals de duivel, ook in de westerse folklore - uitermate zwaar was, zodat het ongeladen schip bijna zonk 5). Dat merkwaardig motief van de verschijning als paardebot wordt min of meer verklaard door de mededeling 1) a.w. 100. 2) W.u.S. 2 (1910) 161 v.v. 3) Vgl. WaIde·Rofmann, Lat. Etym. Wb. s.v. lemuTIl8. Ongedoopte kinderen komen na hun dood onder de hoede van RoIda, die zich meest in bronnen ophoudt; zelf worden zij elfen (BäschIin, t.a.p.). 4) S) Litt. bij Pfister, Rel. d. Gr. u. Röm., 386. Vgl. Wagenvoort, Roman Dynamism 108 v.v. 356
INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 97 (174): "Es erinnert dies daran, dass Pferdeknochen zwar nicht als Erscheinungsform von Mahren, aber als Mittel zu ihrer Vertreibung bezeugt sind: um die Mahren zu vertreiben, legt man einen Knochen von einem Pferdeschädel auf das Dach (Grimm, Mythologie4, S. 10,41), auch schützt man Pferde gegen Mahrenritt, indem man einen Pferdeschädel zu unterst in der Krippe legt (a.a.O., S. 550). Dass es sich hierbei ursprünglich um ein Opfer handelt, zeigt ein Bericht aus Jütland; da man in einem grossen Stalle dem Unwesen der Mahre durchaus nicht steuern konnte, grub man ein lebendes Pferd mitten im Stalle ein. Von der Anschauung, dass ein Pferdeknochen ausgelegt wird, um die Mahre zu vertreiben, zu der anderen, dass die Mahre selbst in Gestalt ei nes Pferdeknochens ins Meer geworfen wird, ist es gewiss kein gefährlicher Sprung." Intussen is m.i. de hypothese van het paardeoffer onjuist; boven (p. 88) kwamen wij in een IJslandse traditie al eer een paardeschedel tegen. Daar heette het, dat een droomziel op haar zwerftocht haar intrek nam in een paardeschedel, "waar het van vliegen wemelde". Wij hebben dat toen verklaard uit het antiek volksgeloof, dat bijen bij voorkeur in een dierenkarkas nestelden, waarbij wij herinnerden aan het geval van Simson en de leeuw (Richt. 14,5). Nu ligt m.i. de gevolgtrekking voor de hand, dat men oorspronkelijk op IJsland zich de gevreesde dodenzielen als bijen dacht, en, om ze te verdrijven uit een hoeve, waar ze lastig werden, ergens in de buurt een dood paard deponeerde, om ze naar het geraamte te lokken. Voor katten, honden en zeehonden had dit niet de minste zin. Toen men eenmaal gewoon was, de "Mahren" op deze manier te verdrijven, bleef blijkbaar die gewoonte in zwang, ook toen men later allerlei dieren, die men om een of andere reden griezelig vond, voor zieledieren ging aanzien. Wanneer dan ook von Unwerth zelf schrijft (174) : "Jedenfalls hat die Geschichte im Laufe der Zeit so viele gebräuchliche Motive von Mahrensagen in sich aufgenommen, dass sie geradezu als ein literarisches Musterbeispiel geIten konnte", geeft het bovenstaande daarvan een duidelijke illustratie. 357
Page 1 and 2:
MEDEDELINGEN DER KONINKLIJKE NEDERL
Page 3 and 4:
H. \L\GENVOORT: Inspiratie door bij
Page 5 and 6:
4 VOORWOORD aan de hand van talrijk
Page 7 and 8:
6 VOORWOORD stammen, en moeten wel
Page 9 and 10:
AFKORTINGEN AJPh ARW FFC IF JHS KZ
Page 11 and 12:
10 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
16 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 19 and 20:
18 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DRO
Page 21 and 22:
Page 23 and 24:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 37 and 38:
INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 3
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
H. WAGENVOORT : Inspiratie door bij
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 41
Page 47 and 48:
INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 49 and 50:
Page 51 and 52: INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 53 and 54: INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 4
Page 55 and 56: INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 51
Page 67 and 68: H. WAGENVOORT: Inspiratie door bije
Page 83 and 84: NYMFEN EN BIJEN ExcursU8 I Tussen n
Page 89 and 90: MUZEN EN BIJEN ExcursU8 III De etym
Page 95 and 96: ANDERE ZIELEDIEREN EN MANIFESTATIES
Page 101: INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 107: INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 1
Page 110 and 111: 104 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
Page 112 and 113: 106 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DRO
Page 118: 112 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
show all

Inspiratie door bijen in de droom - DWC

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?