Inspiratie door bijen in de droom - DWC

18 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
te kunnen verstaan." Zoals Gellius 1) reeds gezien heeft, staat die
mededeling ten onrechte op naam van Democritus; de ware bron
is ons onbekend. De geciteerde scholiast op Homerus beroept zich
op Antikleides, een historicus uit de 3 e eeuw v. Chr., die niet als
belangrijke autoriteit kan gelden. Daarom is het te meer jammer,
dat een andere plaats ons juist op een kritiek punt in de steek
laat. Ik bedoel de passage bij Apollodorus (3, 6, 7) waar hij zich
op de autoriteit van Hesiodus beroept en vertelt, dat Tiresias
door Athene met blindheid gestraft werd omdat hij haar in het
bad had gezien, maar tot troost van haar de zienersgave kreeg en
na.r:rav O(!v[{}wv fPWv7JV r:rvveivat, "elk vogelgeluid te verstaan", doordat
zij hem de oren reinigde. Wij moeten nu eenmaal de verleiding
weerstaan, zo maar aan te nemen, dat dit ook wel door middel
van slangen gebeurd zal zijn. Dat wij hier niettemin met een oeroude
voorstelling te maken hebben, mag reeds daaruit worden
afgeleid, dat zij in de folklore van vele landen doorgedrongen is 2).
Trachten wij nu na te gaan, wat in dit verband onder "vogeltaal"
begrepen moet worden, dan moet allereerst worden opgemerkt, dat
niet alle bronnen daarvan uitdrukkelijk spreken. Een scholion op
Apollonius Rhodius 3) zegt alleen, dat aan Melampus, doordat
slangen hem de oren likten, de mantiek verleend werd; evenzo de
Homerus-scholiast en Tzetzes 4), waar het Helenus en Kassandra
1) Gellius N.A. 10,12,6; vgl. DieIs, Fragm. d. Vorsokr. 24, 441, p. 127.
2) Daarbij verdient het de aandacht, dat dit motief ook voorkomt in
de folklore der landen van Noordoost.Europa en van Noord·Azië. Een paar
voorbeelden: in een sprookje van Estland (A. von Löwis of Menar,
Finnische und estnische Volksmärchen, 1922, p. 184) doodt een jager een
slang, die een kam draagt. Dan heet het in de duitse vertaling: "Dem
Jäger kam der alte Glaube in den Sinn: wer einen Schlangenkamm aufisst,
der versteht alle Vogelsprachen." Hij kookt dan de kam en eet die op.
Het verdient opmerking, dat hij daarna niet alleen de taal van kraaien
verstaat, maar ook het geblaf van honden. Het is alsof de verteller zich
bewust is, dat "der al te Glaube" alleen op de vogeltaal betrekking had,
en dat het verstaan van dierentaal in het algemeen uitvloeisel was van een
latere ontwikkeling. Een andere ontwikkeling, het verstaan van de taal
der slangen zelf (sic!) treffen we aan in een Mongools sprookje uit het gebied
der Kalmuken (W. Heissig, Mongolische Volksmärchen, 1963, p. 191),
waar iemand "die Sprache der Schlangen verstand, nachdem ihm einmal
Schlangenspeichel in den Mund gekommen war". In Finland heet het, dat
wie het vlees van een witte slang gegeten heeft, alle vogelstemmen verstaat
(Loorits 1,340. 3,340). Güntert in zijn werk over de taal van goden en
geesten, roert dit punt slechts terloops aan (p. 56) en merkt op: "Man
denke nur an den nordischen Sigurd, der nach dem Genuss des dampfenden
Drachenbluts gleichsam selbst Tier geworden ist und nun die Stimmen der
Meisen versteht, die gleich dem Schicksal selbst sein Tun und Handeln
beeinHussen (Mannhardt, Germ. Mythen 115), man denke an den weit·
verbreiteten Märchentypus von Manu, der die Tiersprache kennt, worüber
schon Benfey gehandelt hat (Kl. Schrift. 3,23, vgl. Aarne, der tiersprachl.
Manu, 1914)".
3) Apollon. Rhod. 1,118.
4) Schol. Lycophr., ed. 4 Scheer (1958), prooem. p. 5.
278