Inspiratie door bijen in de droom - DWC

62 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
verband. Nog tegenwoordig vindt men dat geloof, o.a. in Bohemen 1),
natuurlijk heet het dan ook, dat bijen de menselijke taal verstaan
en die spreken kunnen (Westfalen) 2). In de moderne litteratuur
is dikwijls sprake van bijen als orakeldieren, maar dan blijkt
gewoonlijk, dat men uitsluitend het oog heeft op de voortekenen
- soms gunstig, meestal ongunstig - die men opmaakte uit de
verschijning van een bijenzwerm. Maar dan gaat het om "kunstmatige"
divinatie; Erwin Rohde 3) meent dan ook, dat "Begeisterungsmantik"
de Griekse religie niet van oudsher eigen is geweest,
en beroept zich daarvoor op Homerus. Wanneer hij dan echter zelf
voor de subjectieve mantiek de definitie van Ps. Plutarchus 4) aanhaalt:
Tà auxvov "al àCJtt5a"Tov (TijÇ ftaVTl"ijç) TovdaTlv lvvnvta
"al lvOovataaftovç, had hij daarin aanleiding kunnen vinden, niet
zo eenzijdig nadruk te leggen op de "Begeisterung", maar ook
aandacht te geven aan de inspiratie door dromen, en daarbij te
bedenken ten eerste, dat wij voor de kennis der oudste Griekse
religie niet enkel of zelfs allereerst op Homerus aangewezen zijn,
en ten tweede, dat Homerus voor zijn tijd in een verlicht milieu
leefde en weinig sporen vertoont, anders dan in "survivals", zich
te laten beïnvloeden door het oude volksgeloof. En het zijn juist
de dromen, waarin bijen een inspirerende rol blijken te hebben
gespeeld 5).
Bijen in dromen
Alvorens dit uit litteraire en andere gegevens toe te lichten,
wijs ik er op, dat reeds ons woord droom voor die functie der bijen
een sprekend getuigenis aflegt. Over de etymologie van dit woord
lopen de meningen uiteen. De meeste onderzoekers achten het
woord afgeleid van Vdreugh-, draug-: *draugma "drogbeeld", ndl.
bedriegen 6). Vandaar, volgens Franck-van Wijk o.s. drom, o.fr.
dram, ags. dréam, o.n. draumr, germ. drauma "droom". Het grote
bezwaar tegen deze verklaring is, dat de antieke mens de droom
1) Wuttke 114.
2) Wuttke p. 114.428.
3) P8yche 9.10 2,56.
4) De vita et poesi Hom. 2,212.
5) Vgl. Roscher, Lex. 1,2,2375, die punten van overeenkomst tussen
bijen en dromen opsomt. Indien Fehrle, in zijn Nachträge bij Dieterichs
"Mutter Erde", 3 e dr. p. 138, met recht de overgeleverde lezing in Alkmans
maagdenkoor ter ere van Orthia, vs. 49, V7to7tcr(!u5{w'P 6'Pel(!W'P "onder rotsen
huizende dromen" verdedigt, komt daar een merkwaardig vergelijkingspunt
bij.
6) Kluge (zie p. 62 n. 2); Osthoff, W. Henzen, Ober die Träume
in der altnordische Saga.litteratur (1890) 1 v.; Franck-van Wijk, Etymo!.
Wb. s.v.; van Haeringen, Supplement op Franck-van Wijk.
322