Inspiratie door bijen in de droom - DWC

40 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
religie in het algemeen; dan zou een werk als dat van Hilda Ransome
- in aanzienlijk uitgebreider omvang - nodig zijn. Maar ten
opzichte van een bepaald punt is het misschien goed, onze grens
aan te geven, daar hier licht misverstand zou kunnen ontstaan.
Dikwijls worden nl. aan de bijen goddelijke, althans bovennatuurlijke
vermogens toegeschreven. Pindarus 1) spreekt van "heilige
bijen", en Aristoteles 2) kent aan de bijen, in tegenstelling met de
wespen, een goddelijk wezen (f)eióv n) toe. Het is mogelijk, dat
daarop Vergilius doelt, wanneer hij schrijft 3): sommigen hebben
gezegd 'esse apibus partem divinae mentis et haustus aetherios',
"dat bijen aandeel hebben aan de goddelijke rede en hemelse bezieling.'
Maar met de ziele bij heeft dit niets te maken: de dichter
baseert dit oordeel nadrukkelijk op de eendrachtige samenwerking
in de bijenmaatschappij onder eenhoofdig bewind. Ook Petronius 4)
zegt: 'Apes ... ego divinas bestias puto', "bijen houd ik voor
goddelijke dieren", maar bij hem geldt een ander argument, nl.
dat we hun de honing danken. Nu drukt Porphyrius 5) zich heel
juist uit als hij schrijft: XÉxe'fJvTal CJij np flo.m oi fhoMYOl neoç noÄ.À.à
xai CJlácpoea aVflfJoAa CJlà TO èx nOAAwv aVTo avvBaTával CJvváfllowv, "de
schrijvers over godsdienst hebben de honing gebruikt voor vele
uiteenlopende symbolen, doordat hij velerlei krachten in zich
bevat." De betekenis van de honing voor de antieke mens is een
dankbaar onderwerp, maar niet voor deze verhandeling, behalve
inzoverre de Oudheid zelf tussen honing en inspiratie verband
gelegd heeft; dat komt nog aan de orde.
Bijencultus in Etese
Voordat wij komen tot ons eigenlijk onderwerp, de inspiratie
door bijen, moeten wij dat ook nu nog benaderen langs een omweg.
Het oudste orakel van Delphi zal ons in het bijzonder moeten
bezighouden, maar reeds merkten we op (p. 12), dat er naast
Delphi nog twee centra zijn, waar de bijen in de cultus een bijzondere
positie innamen, nl. Efese en Kreta, en dat er tussen
die drie centra wisselwerkingen bestaan hebben. Bovendien zijn
in nieuwere tijd tengevolge van die wisselwerkingen misverstanden
ontstaan, en het lijkt methodisch aangewezen, eerst op Efese en
Kreta, pas daarna op Delphi dieper in te gaan.
1) Frgm. 123 Christ.
2) De gen. animo 3,10,761 a 5.
3) Verg. Georg. 4,220 v.; vgl. Serv: ad loc. en Kiessling op Hor. Sat.
2,2,79.
4) Sat. 56.
5) Antr. nymph. 15.
300