Inspiratie door bijen in de droom - DWC

MUZEN EN BIJEN
ExcursU8 III
De etymologie van het woord Movaa is onzeker (zie Frisk s.v.).
De meeste instemming vond nog de verklaring van Ehrlich
(K.Z. 41, 287 v.v.), die door Kretschmer (Glotta 1,385) "ansprechend"
genoemd wordt, en door Boisacq (s.v.) werd overgenomen.
Hij acht het woord ontstaan uit */-lovf}-!a en vergelijkt
ohd. mendï "opwinding", en gr. /-lBVifrJerr rpeov-dç naast /-lBVfh7eatç'
/-lBet/-lVatç (Hesychius-glossen). De betekenis zou dan zijn "seelische
Erregung", en de Muzen worden de "opgewondenen, uitgelatenen" .
Wanneer ik mij, als niet-linguist, niet vergis, is voor deze theorie
een nieuw argument aan te voeren, ook met een glosse van Hesychius,
nl. eoveU5Bç' vV/-lrpat, Movaat. In tweeërlei opzicht is dit een
belangrijk gegeven. Ten eerste worden de Muzen zonder meer met
nymfen gelijkgesteld, iets, wat ons niet bevreemdt. Voor het
oorspronkelijk karakter van de Muzen als bronnymfen kan ik volstaan
met te verwijzen naar Hermann Kees 1), die o.m. citeert
Aristid. rhet. 2 p. 708 Dind. NV/-lrpaç "a/. MoVaaç àBt nwç avváyovat,
en Varro bij Servius, Buc. 7,21, volgens wien 'ipsae sunt nymphae
quae et Musae' (en wel bronnymfen, zie het vervolg). In dit opzicht
is de overeenkomst groot ook tussen Muzen en Sirenen 2). Ten
tweede valt het op, dat de aanduiding eOVet~Bç "de onstuimigen"
zich uitstekend aansluit bij de door Ehrlich onderstelde betekenis
van Movaat. En, naar het mij voorkomt, nog bij iets anders. De
rhetor Menandros 3) spreekt aldus Apollo aan: nBe/. aÈ eoveat, nBe/.
aÈ eVá~BÇ. De vermelding van de Thyiaden wijst op de Apollo
van Delphi, nadat zijn cultus daar de Dionysische inslag gekregen
had, en het is, alsof de schrijver het front van de Delphische Apollotempel
voor zich zag, "denn auf der Vorderseite des Tempels
entsprach, als sichtbarer Beweis der engen Verbindung von Apollonund
Dionysoskult zu Delphi, der dionysischen Gruppe die apollinische
mit ApolIon, Leto, Artemis und den neun Musen" (H.
Kees t.a.p.). Nauwelijks kan het dan ook vermetel heten, in
eoveat evenals in eOVet~Bç de Muzen te zien, dus niet met Bursian 4)
de naam te veranderen in eetat. Overigens was die gissing zo ongerijmd
niet, want met de Dhrieën hebben de Muzen gemeen, dat
1) RE 16,692.702 i.f. 709, 1.
2) Vgl. Weicker, Seelenvogel, 66.
3) nEel èm&IXTIXwv p. 546,6 Sp., geciteerd door Radermacher, a.w.
172,1.
4) Zie Radermacher, t.a.p.
343