Inspiratie door bijen in de droom - DWC

INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 43
moesten zij zich van geslachtsgemeenschap onthouden, afgezonderd
leven en de maaltijden gezamenlijk gebruiken 1).
Tenslotte mag erop gewezen worden, dat ook tal van andere
priesteressen Melissai heetten, en de vraag ligt voor de hand, waar
die naam, die toch niet zo erg voor de hand lag, anders ontstaan
kan zijn dan in Efese, waar het in elk geval in de cultus van bijen
wemelde. Wij komen nl. die Melissai tegen als priesteressen van
Demeter, van Persephone, en van Rhea 2); volgens Lactantius 3)
werden ook die van Cybele zo genoemd. Eindelijk noemde Pindarus 4)
de Pythia MD.taaa L1ûff'lç, "de Delphische Bij". Dit betekent niet,
dat ook te Delphi priesteressen als "melissai" bekend waren; wij
zullen daar andere bij-gestalten tegenkomen. Het is denkbaar dat
de dichter, die tot Delphi in nauwe betrekking stond, daarop toch
zinspeelt, maar wel zo waarschijnlijk is, dat hij de titel van Demeterof
Cybelepriesteressen op de Pythia overbracht 5).
Het is onvermijdelijk, hier enkele woorden in te voegen over de
Amazonen, van wie het heet 6), dat zij het eerst bij de kust van
Ephese een beeld van Artemis hebben opgericht, daaromheen
dansen uitvoerden, en dat er later rond dit beeld een grote tempel
werd gebouwd. Natuurlijk valt er niet over te denken, hier de ingewikkelde
vraag naar de oorsprong en het wezen van de Amazonen
te behandelen; daarover bestaat een uitgebreide litteratuur, en nog
altijd zijn wij niet veel verder dan toen Eduard Meyer 7) schreef:
"Was der attischen Amazonensage zu Grunde liegen mag, ist völlig
dunkel." Maar wanneer het enkel gaat om de vraag, wat ertoe
geleid heeft, dat de Amazonen in nauwe verbinding kwamen met
Artemis Ephesia, dan meen ik, dat het antwoord daarop te geven
is. Men moet dan in gedachten houden, dat de Ephesische cultusgemeenschap
gedachten wekte aan een bijenstaat, en er voorts op
letten, hoeveel punten van overeenkomst er waren tussen Amazonen
en bijen. Ik wijs op de volgende:
1) Jessen, l.c. 2759. Met de naam van de Joodse sekte der Essenen, die
vooral sinds de vondsten van Qwnran zo bekend geworden is, bestaat er
geen verband, ook al wil het geval, dat haar volgelingen bekend waren
als xuf)ueoi avÓeêç, "reine mannen", vanwege hun streng ingetogen leven
(Dieterich, Abraxas, 143) en dat zij zich in het bijzonder op bijenteelt
toelegden (Philo, Vita contempl 2,663; Euseb., Praep. Ev. 8,U,8). Maar zij
heten Essënoi (of Essaioi), niet Essënes; hun naam is wel semitisch, al loopt
de verklaring uiteen (zie vooral Hans Kosmala, Hebräer - Essener­
Ohristen, Leiden 1959, 319 v.v.).
2) Voor de plaatsen zie Van der Kolf, RE 15,525.
3) Lact. Div. Inst. 1,20.
4) Pyth. 4,60.
5) Voor zijn verhouding tot beide godinnen zie Schwenn, RE 20,1612.
6) Callim. hymn. Dian. 237.248; Paus. 4,31,8.
7) Gesch. d. Alt. 1,2, § 488.
303