Inspiratie door bijen in de droom - DWC

INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 67
Duitsland: "Nach nordischer, aber auch in deutschen Kinderspielen
noch anklingender Sage gehen die Seelen zur Hel über eine "goldene
Brücke" (Milchstrasse1 in Westfalen heisst diese auch Hilweg und
Hel weg und Heerstrasse )" 1).
Bovendien is het dikwijls Herrnes, de 1}yfrrW(2 ovet(2wv (Hymn.
Hom. Merc. 3,14), de zoon van Maia, die dromen zendt. Dat kan
niemand bevreemden, die bedenkt, dat Maia oorspronkelijk identiek
was met Gaia-Demeter 2). Hij , de chthonische godheid, volgens
Cicero (N.D. 3,56) identiek met Trophonios, zendt immers ook de
slaap; aan de combinatie van slaap en droom is blijkbaar gedacht
door de kunstenaar, die een gemme vervaardigde, waarop men
Herrnes ziet, die een dode oproept uit een "burial jar", terwijl
een ziel in de gedaante van een bij eromheen fladdert 3). Met alle
chthonische machten deelde hij de gave der profetie, in de Hermeshymne
heet het immers, dat Apollo hem die niet verlenen kon,
maar wel het Dhrieën-orakel aan hem overliet.
Profetische en poëtische inspiratie
Een vraag, die bij de lezer al herhaaldelijk zal zijn opgekomen,
is deze: over welk soort van inspiratie gaat het in de titel1 Uitsluitend
over de profetische inspiratie, b.v. door dromen 1 Of is
ook de poëtische bezieling daarbij inbegrepen1 Vooropgesteld dient
te worden, dat men in dit verband profetische en poëtische inspiratie
niet over één kam kan scheren, zij het ook, dat bij laatstgenoemde,
althans in de grieks-romeinse Oudheid, bijen dikwijls een belangrijke
rol spelen. Maar dan zijn dat gewoonlijk geen dodenzielen, al heb
ik de indruk, dat de antieke mens zich dat onderscheid niet steeds
bewust is geweest. Daarvoor bestaan verschillende aanwijzingen,
enkele daarvan mogen hier volgen.
"Na de dood" - zo spreekt tot Odysseus in de onderwereld de
schim van zijn moeder 4) - vliegt de ziel als een droom weg en
fladdert dan rond." Hoezeer voor de antieke mens droom en ziel
verwante begrippen waren, kon niet duidelijker gezegd worden;
zoals Roscher 5) al opmerkte, heten ze beide ei'owÀa en axwt (latijn
simulacra, umbrae) en zijn ze beide gevleugeld 6).
Wanneer er in huis een sterfgeval is - zo heet het in verschillende
1) Wuttke, a.w. 35 p. 33. Wanneer bij Dante, Purg. 30,61 V.v. (geciteerd
door Norden, ad Verg. Aen. 6,706 v.v.) bijen engelen zijn in de gedaante
van vonken, treft ons een merkwaardige continuïteit van opvatting.
2) Weizsäcker, Rosch. Lex. 2,2,2234,64; Radermacher, t.a.p. 172.
3)
4)
Mgebeeld bij A. B . Cook, Zeus, 1 p. 469 (boven, afb. 2).
Gd. 11,222.
5) Rosch. Lex. 1,2,2375.
6) Hom. Gd. 4,796 V.v.; 11,207; Verg. Aen. 4,769 V.v.; 7,89.
327