Inspiratie door bijen in de droom - DWC

More documents

Recommendations

Info

60 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM één daarvan 1) luidt in DieIs' vertaling: "Was immer ein Dichter vom Gotte und dem heiligen Geiste getrieben schreibt, das ist gewiss schön", en het voorgaande: " Kein Dichter sei ohne einen gewissen Wahnsinn zu denken". Dezelfde gedachte spreekt Plato meermalen uit 2) in verschillende van zijn geschriften; de dialoog Ion, waarvan de echtheid door velen betwijfeld is, handelt daarover uitvoeriger en betoogt dat de vervoering van de dichter en die van de mantis verwante verschijnselen zijn. Wanneer wij nu vaststellen, dat ook in de poëtische inspiratie bijen dikwijls een belangrijke rol heten te spelen, is het goed, nogmaals op te merken, dat misverstand hier niet uitgesloten is. Immers dan vertegenwoordigen die bijen gewoonlijk geen dodenzielen, maar brengen zij honing. Immers ook van deze voorstelling ligt de oorsprong duidelijk, gelijk Hilda Ransome 3) terecht heeft betoogd, "in the undated period before the Indo-European stem divided, when the only intoxicating drink was mead, the sanscrit madhu, the greek methu, the avestan madu, the lituanian medus etc. (vgl. ndl. mede,. gr. methuein "dronken zijn"). Dat vermogen om de mens in extase te brengen blijkt niet de enige eigenschap van de honing te zijn. Zo dacht men er ook in het oude India over: in de Atharva Veda vindt men de bede ,,0 Asvins, lords of Brightness, anoint me with the honey of the bee, that I may speak forceful speech among men" 4). Hier gaat het niet zozeer om dichterlijke bezieling, als om kracht van uitdrukking, om welsprekendheid. Dit verklaart, dat, gelijk we zien zullen, niet alleen dichters, wier "zoetheid" (suavitas) dikwijls geprezen wordt, maar ook redenaars, wijsgeren, zelfs een christelijk bisschop, door bijen geïnspireerd heten. Porphyrius 5) had dan ook gelijk, toen hij schreef: xÉxenVTaL CJ~ 'l'fp flÉA.LTL Ot {}eOA.ÓYOL neàç noA.A.à xai CJLá'Po(!a aVfl{30A.a, CJLà -rà èx noA.A.Wv av-rà aovea-rávaL CJvváfléWV, "de honing hebben de mythologen dan ook gebruikt om veel uiteenlopende dingen te symboliseren, vanwege het feit, dat hij uit veel krachtige elementen is samengesteld" 6). Wij kennen uit de litteratuur een lange reeks van dichters en intellectuelen, die Of zelf bijen genoemd worden (b.v. Sophocles en Xenophon) Of met bijen vergeleken worden (b.v. Homerus, Erinna, Sappho en Horatius) Of in hun jeugd door bijen gevoed heten (zoals Homerus, Hesiodus, Pindarus, Sophocles, Menander, Dio Chrysostomus, Vergilius, Lucanus, Ambrosius, - zie afb. 6 I) B 18 Diels. 2) Zie W. Kroll t.a.p. 25,3. 3) a.w. 2,119. 4) Citaat van Ransome, a.w. 1,46. 5) Antr. nymph. 15. e) Vgl. Hesiod. Theog. 81-84. 320
INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 61 Johannes de Doper). De plaatsen, waar dit geschiedt, zijn reeds zo dikwijls bijeengebracht 1), dat wij ons van die plicht ontslagen kunnen achten. Wel is er aanleiding voor enkele opmerkingen. Indachtig aan de geciteerde woorden van Porphyrius doen wij goed, de gelijkstelling van dichters met bijen niet altijd aan de werking van honing toe te schrijven. Wanneer b.v. volgens Plinius 2) een nachtegaal in ore Stesichori cecinit infantis, "op de lippen van Stesichorus als klein kind gezongen heeft", wat hij een efficax auspicium van 's dichters zoetvloeiende poëzie noemt, dan valt de sprekende parallel op met al die bijen, die zich op dichterlippen hebben neergezet, en rijst de vraag, of niet hier en daar eer gedacht moet worden aan de muzikaliteit van de bijen. Ambrosius heeft aan de genoemde legende, volgens welke, toen hij als zuigeling met open mond te slapen lag, bijen daarin honing kwamen aandragen - aanleiding daartoe gaf zeker zijn naam, die met ambrosia, de godenspijs, in verband werd gebracht - zijn functie als schutspatroon van de bijencultuur te danken (zie afb. 7) 3). Deze bespreking van de poëtische inspiratie mogen wij niet afsluiten, zonder er aan herinnerd te hebben, dat dichters even goed als zieners dikwijls hun bezieling danken aan een dronk uit een bron van levend water, als de Castalia aan de Parnassus 4) en de Hippokrene op de Helicon in Boeotië. Voorspellende dodenzielen Dat zielen van doden de toekomst kennen en in vele gevallen bereid zijn, die aan levenden te openbaren, was in de Oudheid een algemene opvatting; reeds in zeer oude tijd kent de Babylonische religie dit geloof 5). Zelfs stervenden hebben dat vermogen, men denke aan de gevallen bij Homerus, bij wien niet alleen de dode Elpenor de toekomst voorspelt 6), maar ook de stervende Patroklos 7) en Hektor 8). Daar nu in bijen dikwijls dodenzielen optreden (zie p. 21), is het geen wonder, dat ook hun de gave der voorspelling werd toegekend; met hun functie als weerprofeten houdt dat geen 1) Ro bert-Tornow, a.w. 108 v.v.; Olck, l.c. 447, 40 v.v.; Pease op Cic. Div. 1,78. 2) N.H. 10,82, vgl. Christod. Anth. Pal. 2,132. 3) In Soest (prov. Utrecht), oudtijds gelegen in een streek met veel bijenteelt, vertoont nog een tegeltableau naast de schoorsteen in een kleine boerderij een afbeelding van Ambrosius (zie Oud-Utreaht 39 (1966) 21). 4) Cf. P. Brandt op Ov. Am. 1,15,35 v. 5) J astrow, Rel. of Bab., 560. 6) Od. 11,69. 7) Il. 16,851. 8) Il. 22,358. Vgl. E. Stemplinger, Antiker Volksglaube (1948) 31. 321
Page 1 and 2:
MEDEDELINGEN DER KONINKLIJKE NEDERL
Page 3 and 4:
H. \L\GENVOORT: Inspiratie door bij
Page 5 and 6:
4 VOORWOORD aan de hand van talrijk
Page 7 and 8:
6 VOORWOORD stammen, en moeten wel
Page 9 and 10:
AFKORTINGEN AJPh ARW FFC IF JHS KZ
Page 11 and 12:
10 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
Page 13 and 14: 12 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
Page 17 and 18: 16 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 19 and 20: 18 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DRO
Page 35 and 36: INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 37 and 38: INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 3
Page 41 and 42: H. WAGENVOORT : Inspiratie door bij
Page 45 and 46: INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 41
Page 63: INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 67 and 68: H. WAGENVOORT: Inspiratie door bije
Page 83 and 84: NYMFEN EN BIJEN ExcursU8 I Tussen n
Page 89 and 90: MUZEN EN BIJEN ExcursU8 III De etym
Page 95 and 96: ANDERE ZIELEDIEREN EN MANIFESTATIES
Page 107: INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 1
Page 110 and 111: 104 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
Page 112 and 113: 106 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DRO
Page 114 and 115:
108 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DRO
Page 116 and 117:
110 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DRO
Page 118:
112 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
show all

Inspiratie door bijen in de droom - DWC

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?