Inspiratie door bijen in de droom - DWC

32 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
verre Oosten en het verre Westen verbreid, een reminiscentie, die
met verwaarlozing van de oorspronkelijke zin van het gebruik,
enkel heeft vastgehouden het risico voor de drinkende bij om in
het water te raken en te verdrinken. Herhaaldelijk kwam ik de
opvatting tegen, o.a. beneden bij Karjalainen, dat het water
in het venster dienen zou voor de leniging van de dorst of voor de
reiniging van de ziel; dat kan een secundaire interpretatie zijn,
maar blijkens de aangehaalde uitingen niet de oorspronkelijke.
Hoe groot de angst was, dat de ziel van de dode zich in het huis
verbergen zou en zou blijven rondspoken, blijkt wel uit de sterke
mate, waarmee deze zede zich verbreid heeft. Zo lezen we bij
Karjalainen in zijn boek over de religie van het Jugra-volk 1)
(dat zijn de fins-ugrische stammen der Ostjaken en Wogulen):
"In einer Gegend ist es Sitte am Abend des Begräbnistages in
einem nach der Strasse zu gelegenen Zimmer ein reines Tuch zu
breiten und dann ein Laib Brot und ein Glas Wasser darauf zu
stellen, damit die Seele des Toten, wenn sie in der folgenden Nacht
das Haus besucht, etwas zu essen vorfindet (hier is begrijpelijkerwijze
het oorspronkelijk doel van het gebruik uit het oog verloren).
Wenn die letzterwähnte Sitte auch den Slaven entlehnt sein mag,
hat sie doch sicher in den ungarischen Bewirtungszeremonien auch
altes Erbgut von den ugrischen, ja sogar den finnisch-ugrischen
Vorstellungen erhalten". Het is jammer, dat de schrijver niet
nader aanduidt, in welke "Gegend" zich deze zede gehandhaafd
heeft; wel tekent hij aan: "Kotljarovsky erwähnt, dass man auch
in Russland für die heimkehrende Seele am Fenster ein weisses
Handtuch ausbreitet und Brot, Salz und Wasser daraufstellt."
Voor het Oosten haal ik twee illustraties aan. De Burjaten, een
oostmongoolse stam bij het Baikalmeer, "believe that although the
soul of man is material and visible it is quite different from the
body. Sometimes it takes the form of a bee. During sleep a man's
soul may leave his body and wander about. There are stories in
Buryat folklore which relate how a man sawa bee issue from the
nose of his sleeping friend, fiy around outside the yurt (de tent),
return, nearly drown itsell in a ve8sel ol water, then re cover and
return to his friend in the same way. On awakening the owner
of the soul related a dream he had had, the details of which coincided
in every way with the movements of the bee 2). Hier is geen sprake
van een dodenziel, maar van een in de droom zwervende ziel; toch
dreigt zij in een schaal met water te vallen - een onverklaarbaar
1) K. F. Karjalainen, Die Religion der Jugra-Völker, 1 (1921)=
FFC n O. 41, 153 v .
2) a.w. 32. Vgl. Georg Nioradze, Der Schamanismus bei den sibirischen
Völkern (1925) 21. Voor de ziel als wesp bij de Burjaten zie Vroklage,
D e Godsdienst der Primitieven (1949) 233_
292