Inspiratie door bijen in de droom - DWC

INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 29
Wonderlijker doet het intussen aan, dat een ziel als blauwachtige
vonk haar intrek neemt in een paardeschedel, waarin het
bovendien gonst van vliegen - van bromvliegen, zegt eerstgenoemde
lezing uitdrukkelijk. Ik denk de plank niet ver mis te slaan, wanneer
ik aanneem, dat dit vrijwel onbegrijpelijk motief iets verraadt
omtrent de archetypus van het sprookje, waarin de ziele bij de rol
gespeeld moet hebben van de ziel als blauwe vlamvonk. En wel
op grond van de in de Oudheid zeer algemene opvatting betreffende
de "bougonie", het ontstaan van bijen uit het dode lichaam van
stieren, ossen of andere dieren. In het bekende geval van Simson
(Richt. 14,5-8) was dit het karkas van een leeuw. Tal van klassieke
schrijvers spreken ervan 1); het heet, dat Aristaeus, de uitvinder
van de imkerij, toen eens al zijn bijen doodgegaan waren, dat
geleerd heeft van zijn moeder, de godin Cyrene. De passage uit
Vergilius 2) werd door Ida Gerhardt als volgt vertaald:
Men kiest een kleine ruimte - voor dit doel opzettelijk
beperkt - met laaggezolderd pannendak en tusschen
vier enge wanden; dan in ied're wand een raampje
met schuin invallend licht, - naar de vier hemelstreken.
Een kalf, waarvan de horens zich alom gaan buigen,
300 tweejarig, neemt men nu, en stopt, hoe 't beest ook worstelt,
zijn neusgaten en bek stijf dicht, 't wordt doodgeslagen -
de huid blijft gaaf en 't murwgebeukte vleesch gaat rotten.
Zoo blijft het liggen in dat schuurtje, onder 't lichaam
wat afgebroken takken, versche thijm, lavendel.
Dit als de Westenwind voor 't eerst het water rimpelt,
vóórdat het weiland gloeit van jonge kleuren, voordat
de zwaluw 't nestje bouwt, al kwetterend, aan de balken.
Geleidelijk ontbindt het lijf, de lauwe vochten
gaan gisten en er verschijnen zonderlinge diertjes
eerst zonder pooten nog, al spoedig vleugelsnorrend,
één klomp - dan maakt zich de één na de ander vrij de lucht in,
tot ze - als een zomerwolk uitregent in een stortbui
losbarsten, of als pijlen van de pees gesprongen
wanneer de Parthen flitsend 't eerste salvo geven.
Tweeërlei kan men mij tegenwerpen: 1 0
dat in het sprookje
sprake is van een paardekarkas, niet van een dode stier of os. Een
essentieel verschil kan dat nauwelijks uitmaken. Trouwens, Servius 3)
en zijn bron Plinius verzekeren, dat eigenlijk werkbijen uit dode
1) Ov. Fast. 1,363 v.v.; Varro r.r. 2,5,5; vgl. Olck, t.a.p. 434,48.
2) Georg. 4,295-314.
3) Op Verg. Aen. 1,435.
289