Inspiratie door bijen in de droom - DWC

More documents

Recommendations

Info

WOORD VOORAF Het onderwerp, waarvoor dit geschrift de aandacht vraagt, heeft mij, zoals dat meer gaat, langs onvermoede paden naar streken geleid, waar ik vreemdeling was, en toch, naar ik hoop, het spoor niet al te zeer ben bijster geraakt dank zij de vriendelijke hulp van mijn collega's C. F. A. van Dam, J. Gonda, C. B. van Haeringen, G. van Hoorn, J. A. Huisman, A. R. Hulst, J. H. Jongkees en H. W. Obbink, allen te Utrecht, A. D. Kylstra, te Groningen, G. A. Megas, directeur van het Volkskundig Instituut der universiteit van Athene, J. van der Vecht te Leiden, en van Dr. W. D. van Wijngaarden te Leiden. Hun allen betuig ik hier daarvoor nogmaals mijn erkentelijkheid. Eveneens gaat mijn dank uit naar de Kungliga Gustav Adolfs Akademie för Folklivsforskning voor de toestemming tot overname ener illustratie uit O. Loorits, Grundzüge des estnischen Volksglaubens, en naar het Bestuur van het Nederlands Openluchtmuseum te Arnhem voor het verlof, een afbeelding over te nemen uit "De oude Imkerij", door Mej. H. W. M. Plettenberg en B. Jacobs, benevens naar Prof. Dr. J. G. van Gelder, Drs. B. H. M. Mutsaers en hun medewerkers van het Kunsthistorisch Instituut te Utrecht voor hun medewerking ter oriëntatie in het bestaande foto-materiaal. Van de risico's, die voor een klassiek-filoloog verbonden zijn aan een onderzoek als het onderhavige, hoop ik mij voldoende bewust te zijn geweest, gedachtig aan de waarschuwing, vervat in een opmerking van Hans-Joachim Klare in zijn verhandeling "Die Toten in der altnordischen Literatur" (Acta Philologica Scandinavica 8 - 1933/34 - v.v.) waar hij schrijft: "Die Germanistik und im Zusammenhang damit die germanische Religionswissenschaft wurden bis zum Beginn dieses Jahrhunderts in der Hauptsache von klassischen Philologen mitbetrieben. So kam es, dass sie stiefmütterlich behandelt wurden." Dat kunnen wij classici ons voor gezegd houden, al is het een troostrijke gedachte, dat vakgenoten zich over een blijkbaar halfverweesd kind als over hun stiefkind hebben trachten te ontfermen, terwijl bovendien de schrijver in een volgend litteratuur-overzicht zich beklaagt over misvattingen van germanistische zijde, terwijl hij juist een uitzondering maakt voor Erwin Rohde, die doorzag, dat men niet bij de homerische tpVXlXt zonder meer denken moest aan "Schattenseelen, die sich beim Tode vom Körper lösen", maar die "noch andere Schichten griechischen Totenglaubens aufdeckte" en "Reste älterer Vorstellungen, in denen der Tote ein körperhaftes, unteilbares Wesen mit menschlichen Empfindungen war, nachwies". Wat nl. Klare 263
4 VOORWOORD aan de hand van talrijke citaten wilde betogen, was, dat naar de oorspronkelijke noordgermaanse opvatting doden "levende lijken" waren, menselijke wezens met vlees en bloed (p. 29, 36, 39 v.). Zelfs de periode der lijkverbranding kon dat denkbeeld niet wegnemen, blijkens de gebruiken bij de verzorging der doden, zoals de bijgaven in het graf, en het mede verbranden van mensen (40). Weliswaar bezitten enerzijds de levenden "was kein Toter nachweislich besitzt, ein zweites lch, ein Folgewesen, seine fylgja, die losgelöst von seinem Körper meist unsichtbar existiert, in seinem Namen wirkt und bei besonderen Gelegenheiten sogar sichtbar wird, anderen Menschen nicht so selten, dem Besitzer allein in der Todesstunde. Am häufigsten erscheinen die fylgjur traumgesichtigen Menschen im Traurn. Sie treten in bezeichnenden Tiergestalten auf und handeln, wie ihre Eigner bald in Wirklichkeit handeln werden." (44 v.) Anderzijds moet erkend worden, dat de doden in staat zijn, in de gestalte van dieren, soms van vogels, te verschijnen (24), maar dat is dan een gedaanteverandering; er is geen sprake van zieledieren. Dit betoog is naar mijn indruk niet zonder uitwerking gebleven; verwante beschouwingen treft men o.a. aan bij een gezaghebbend geleerde als Oskar Loorits, wiens werk reeds genoemd werd en een toonbeeld mag heten van grondig wetenschappelijk onderzoek. Ook de classicus stuit hier voortdurend op gegevens, die licht kunnen werpen op weinig doorzichtige spreekwijzen en gebruiken uit de grieks-romeinse Oudheid, vooral uit de oude cultuur der zoveel conservatievere Romeinen. Aan enkele voorbeelden moge ik dat illustreren: Twaalf jaar geleden heb ik uitvoerig verdedigd (Mnemos. ser. 4, vol. 7 - 1954 - 300 v.v.) dat, wanneer in de latijnse litteratuur sprake is van felicitas imperatoria, het krijgsgeluk van de veldheer, die met imperium begaafd is, men denken moet aan een aangeboren eigenschap, kortom: een aspect van het "mana"-begrip (daar dit woord bij sommige vakgenoten een soort hooikoorts wekt, wil ik ook wel spreken met sommigen van hen van "une force mystérieuse" of met Passerini van een "forza immanente, concetto, puramente italico" of met Mattingly van "power as weU as a quality"). Het gaat dus om een geluk, waarin het toeval (fortuna) geen rol speelt, m.a.w. om een creativiteit, niet zozeer als die van de componist, maar meer als die van de meesterlijke orkest-dirigent. Van verschillende zijden is daartegen protest aangetekend (het laatst door H uguette Fugier, Recherches sur l'expression du sacré dans la langue latine (1963) 39; zie mijn recensie, Gnomon 36, 1966, 380 v.v. Een treffende parallel vindt men bij Loorits (3,35): "Eine konkrete Kraftkonzentration bedeutete wohl auch die Bezeichnung für Glück (önn) , das von den Setukesen nach 264
Page 1 and 2: MEDEDELINGEN DER KONINKLIJKE NEDERL
Page 3: H. \L\GENVOORT: Inspiratie door bij
Page 7 and 8: 6 VOORWOORD stammen, en moeten wel
Page 9 and 10: AFKORTINGEN AJPh ARW FFC IF JHS KZ
Page 11 and 12: 10 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
Page 17 and 18: 16 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 19 and 20: 18 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DRO
Page 35 and 36: INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 37 and 38: INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 3
Page 41 and 42: H. WAGENVOORT : Inspiratie door bij
Page 45 and 46: INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 41
Page 55 and 56:
INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 51
Page 57 and 58:
INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 5
Page 59 and 60:
INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
H. WAGENVOORT: Inspiratie door bije
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
NYMFEN EN BIJEN ExcursU8 I Tussen n
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
MUZEN EN BIJEN ExcursU8 III De etym
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
ANDERE ZIELEDIEREN EN MANIFESTATIES
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107:
Page 110 and 111:
104 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
Page 112 and 113:
106 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DRO
Page 114 and 115:
Page 116 and 117:
Page 118:
112 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROO
show all

Inspiratie door bijen in de droom - DWC

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?