Inspiratie door bijen in de droom - DWC

10 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Hermes : "Ge vraagt me, mijn beste, voedsterling van Zeus, u de
kunst der voorspelling te leren, maar dat is noch u noch een ander
van de onsterfelijke goden geoorloofd, want die kent alleen de geest
van Zeus. Wat mij betreft, mij heeft hij ze toevertrouwd, en ik
heb beloofd, ja, een dure eed gezworen, dat buiten mij geen ander
van de eeuwige goden de schrandere gedachtengang van Kronos'
zoon zal leren kennen." En Homerus 1) zegt nadrukkelijk, dat de
droom, inspiratiemiddel bij uitnemendheid, van Zeus komt: "ai
yáe r'ovae è" LtlÓÇ èarLV. Bij de betekenis van de incubatio, het
droomorakel, zullen we nog stilstaan; hier merk ik alleen op, dat
van Zeus als oorspronkelijk inspirator in historische tijd weinig
meer blijkt. Weliswaar moet er oudtijds in Dodona, waar Zeus
door het bladergeritsel van zijn heilige eik zijn wil te kennen gaf,
eens een droomorakel bestaan hebben, want zijn priesters, de Helloi
of Selloi, heten bij Homerus 2) xaf-lateVval, "op de grond slapend",
en bij Sophocles 3) xaf-lal"Olral wat hetzelfde betekent, maar met
droom orakels had Zeus zelf nooit iets te maken. Nu kan ook de
voorspelling uit bladergeritsel wel onder het hoofd "mantiek"
gebracht worden, maar dan moeten we met de oude Grieken
onderscheid maken tussen de f-lavTl"-YJ arexvoç, de niet technische,
subjectieve, op onmiddellijke inspiratie berustende mantiek - en
dat is de oorspronkelijke zin, want f-lávTlç betekent de geïnspireerde
ziener - en de f-lavTl"-YJ lvrexvoç, die met objectieve gegevens werkt
en voor welker interpretatie, b.v. van vogelvlucht, donder en
bliksem, enz., men een leerschool moet doormaken. Homerus
maakt duidelijk dat onderscheid als hij iemand laat zeggen 4): "ik
wil je iets voorspellen ovre Tl f-láVTlç lwv ovr' olwvwv aárpa el&óç
"hoewel ik helemaal geen ziener ben noch ook recht verstand heb
van vogelwichelarij". Het lijkt dan ook waarschijnlijk, dat we reeds
met dat droomorakel van Dodona, waarvan we verder niets horen,
doordringen tot de oudste voor ons bereikbare fase: men legde
zich, om de toekomst te leren kennen, op de aarde te slapen om
in een droom geïnspireerd te worden; de inspiratie kwam uit de
aarde, en terecht herinneren hier moderne onderzoekers aan de
betekenis van de oude aardgodin Gaia, volgens de mythe gemalin
van Uranus, de hemelgod, moeder van Kronos en grootmoeder
van Zeus.
1) Hom. Il. 1,63.
2) Hom. Il. 16,235. Vgl. Hopfner, RE 14,1273; Jane Harrison,
Proleg. 333.
3) Soph. Trach. 1166.
4) Hom. Od. 1,202. Voor pávrtç van pa{vopat zie Frisk, Gr. etym. Wbo
s.v., tegenover Wilamowitz, Glaube der Hellenen 1,40.
270