Inspiratie door bijen in de droom - DWC

INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 41
Men is het erover eens, dat de godin Artemis te Etese, de Diana
der Efesiërs uit Hand. 19, lang voor de Griekse kolonisatie vereerd
werd; haar cultus geldt als "ein seinem Ursprunge nach vollkommen
unhellenischer Naturdienst, welchen die Ionier bereits
einheitlich entwickelt vorfanden und nur äusserlich ihrem Göttersysteme
angegliedert haben" 1). Tal van gegevens wijzen erop, dat
bijen in haar cultus een belangrijke rol hebben gespeeld. Zo behoren
bij en tot de oudste vondsten van wijgeschenken in het Artemision
te Efese 2) ; zij dateren uit de 8ste of 7e eeuw. Bekend is het beeld
van Artemis Ephesia te Napels, dat haar door de vele borsten als
godin der vruchtbaarheid kenmerkt, maar onder andere emblemen
ook bijen vertoont. Dit beeld, evenals andere van overeenkomstige
aard, is uit later tijd, maar er bestaat geen twijfel, dat het op
oude voorstellingen teruggaat. De bij is geworden tot het wapenembleem
van Efese; op vele munten der stad is zij afgebeeld 3);
"oft sieht man an den Hinterbeinen etwas wie die fruchtbringenden
"Körbchen". Ihre wichtige Rolle als Pollenüberträger muss bekannt
gewesen sein", aldus Armbruster 4). Eveneens vindt men
ze op archaïsche fibulae van Efese 5) , terwijl Gruppe 6), in tegenstelling
met Head 7), ook de raadselachtige bijenmaskers van
Efese met de cultus van Artemis in verband bracht. Maar niets
wijst er op, dat dit alles met de zielebij iets te maken zou hebben.
Artemis van Efese is een "bee-goddess" (Cook), een "dea ape"
(Momolina Marconi), omdat zij rein, maagdelijk is."
Reinheid is een eigenschap, die van de oudste tijden af de bijen
heette te kenmerken. Zij hebben een afkeer van alles wat vuil is
of kwalijk riekt 8) ; op den duur heeft het volksgeloof die eigenschap
ook op moreel gebied overgedragen en b.v. gefabeld, dat mensen
die een onzedelijk leven leiden zich beter niet in de nabijheid van
een bijenkorf wagen: zij worden zeker gestoken 9). In hoofdzaak
echter wortelt dit geloof in het misverstand, als zouden bijengeneraties
in stand blijven door generatio spontanea, maagdelijke
geboorte, welk denkbeeld wel zich handhaven moest, zolang men
de bevruchting van de bijenkoningin hoog in de lucht niet had
opgemerkt. Vergilius 10) vertelt het zo (vert. Ida Gerhardt):
1) Schreiber, Roseh. Lex. 1,1,588. Vgl. Jessen, RE 5,2769; Bürchner,
ibid. 2780; Schachermeyr, Poseidon (1950) 123,16; 136.
2) Mom. Marconi, l.c. 176.
3) Ibid. 176,2.
4) Arch. f. Bienenkunde 29 (1952) 50.
5) Hogarth, Excavation at EphesU8, T. III V.v.
6)
7)
O. Gruppe, Burs. Jahresber. Suppl. Bd. 186 (1921) 131.
Head , Numism. Chron., 1908, p. 281 v.v.
8) Arist. H.A. 9,40,18 ; Varr. 3,16,6; Plin. N.H. 11,25.
9)
10)
Zo reeds bij Plutarchus, Praec. Goniug. p. 144.
Verg. Georg. 4,197 v.v.
301