Inspiratie door bijen in de droom - DWC

4 VOORWOORD
aan de hand van talrijke citaten wilde betogen, was, dat naar de
oorspronkelijke noordgermaanse opvatting doden "levende lijken"
waren, menselijke wezens met vlees en bloed (p. 29, 36, 39 v.).
Zelfs de periode der lijkverbranding kon dat denkbeeld niet wegnemen,
blijkens de gebruiken bij de verzorging der doden, zoals
de bijgaven in het graf, en het mede verbranden van mensen (40).
Weliswaar bezitten enerzijds de levenden "was kein Toter nachweislich
besitzt, ein zweites lch, ein Folgewesen, seine fylgja, die
losgelöst von seinem Körper meist unsichtbar existiert, in seinem
Namen wirkt und bei besonderen Gelegenheiten sogar sichtbar
wird, anderen Menschen nicht so selten, dem Besitzer allein in der
Todesstunde. Am häufigsten erscheinen die fylgjur traumgesichtigen
Menschen im Traurn. Sie treten in bezeichnenden Tiergestalten auf
und handeln, wie ihre Eigner bald in Wirklichkeit handeln werden."
(44 v.) Anderzijds moet erkend worden, dat de doden in staat zijn,
in de gestalte van dieren, soms van vogels, te verschijnen (24), maar
dat is dan een gedaanteverandering; er is geen sprake van zieledieren.
Dit betoog is naar mijn indruk niet zonder uitwerking gebleven;
verwante beschouwingen treft men o.a. aan bij een gezaghebbend
geleerde als Oskar Loorits, wiens werk reeds genoemd werd
en een toonbeeld mag heten van grondig wetenschappelijk onderzoek.
Ook de classicus stuit hier voortdurend op gegevens, die
licht kunnen werpen op weinig doorzichtige spreekwijzen en gebruiken
uit de grieks-romeinse Oudheid, vooral uit de oude cultuur
der zoveel conservatievere Romeinen. Aan enkele voorbeelden moge
ik dat illustreren:
Twaalf jaar geleden heb ik uitvoerig verdedigd (Mnemos. ser.
4, vol. 7 - 1954 - 300 v.v.) dat, wanneer in de latijnse litteratuur
sprake is van felicitas imperatoria, het krijgsgeluk van de veldheer,
die met imperium begaafd is, men denken moet aan een aangeboren
eigenschap, kortom: een aspect van het "mana"-begrip (daar dit
woord bij sommige vakgenoten een soort hooikoorts wekt, wil ik
ook wel spreken met sommigen van hen van "une force mystérieuse"
of met Passerini van een "forza immanente, concetto,
puramente italico" of met Mattingly van "power as weU as a
quality"). Het gaat dus om een geluk, waarin het toeval (fortuna)
geen rol speelt, m.a.w. om een creativiteit, niet zozeer als die van
de componist, maar meer als die van de meesterlijke orkest-dirigent.
Van verschillende zijden is daartegen protest aangetekend (het
laatst door H uguette Fugier, Recherches sur l'expression du
sacré dans la langue latine (1963) 39; zie mijn recensie, Gnomon
36, 1966, 380 v.v. Een treffende parallel vindt men bij Loorits
(3,35): "Eine konkrete Kraftkonzentration bedeutete wohl auch
die Bezeichnung für Glück (önn) , das von den Setukesen nach
264