Inspiratie door bijen in de droom - DWC

INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 25
relaas op te maken, dat de jongeman met een hem bekend verschijnsel
te doen had.
Ook in Duitsland blijkt de zielebij goed bekend, al moet ik mij
hier in hoofdzaak beroepen op Hoffmann-Krayers artikel
"Biene" in het Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens; de
folkloristische litteratuur, ook de Duitse, is nu eenmaal zeer omvangrijk
en in vele gevallen onoverzichtelijk door het ontbreken
van registers in boeken en tij dschriften. Maar het genoemde artikel
vermeldt niet alleen, dat naar Westfaals geloof bijen kunnen spreken
en de gave der voorspelling hebben 1), maar ook, dat naar de opvatting
in Zwaben de ziel na de dood als bij verschijnt, terwijl
(evenals ook in Zwitserland) de ziel eveneens het levende lichaam
als bij verlaten kan 2). Overigens hebben deze gegevens weinig
waarde, omdat ze te algemeen zijn, en bovendien in Duitse landen
opvallend veel andere zielediertjes een niet minder belangrijke
plaats innemen 3).
Daarentegen is algemeen bekend geworden een geval uit het
Engadin, dat voor het eerst vermeld werd in de Schweizerischer
Merkur van 1835. Wij citeren het naar een andere, blijkbaar zelfstandige
bron, nl. Schreibers Taschenbuch van 1844 4 ): "Folgende
dat verbrandden en aan de ziel bij haar terugkeer als het ware haar natuurlijk
hulsel ontnamen." Jammer dat ook uit de andere bronnen (Plut. de genio
Socr. 22 p. 592 C sqq.; Apollon. Dysc. hist. mirab. 3; Lucian. musc. encom.
7; Orig. c. Cels. 3,32 en Tert. de an. 44) niet blijkt, in welke gedaante de ziel
rondzwierf, al kan het verband bij Lucianus er toe verleiden, aan een vlieg
te denken. - Zie voor het Westen het Deense geval beneden; voor het
Oosten: Ivan A. Lopatin, The cult of the dead among the natives of the
Amur Basin (1960) 150 die voorbeelden geeft uit het gebied van de stam
der Goldi, en verzekert: "Only among the Goldi has the ceremony of catching
the soul of the dead and inserting it into an object developed to such a
high degree." Dikwijls is er sprake van, dat men het lichaam van de slapende
omkeert, om terugkeer van de ziel te verhinderen (Loorits, a.w. 1,291). -
In een Turkse streek ten N. van Ankara zei men: "que l'ame s'envolait
sous forme de mouche. A ce moment on ne doit pas laisser entrer un chat
dans la chambre mortuaire. Il est évident que l'on redoute que Ie chat
mange la mouche, c'est-à-dire l'ame." (J. P. Roux, La mort chez les
peuples Altaiquea anciens et médiévaux, 1963, p. 100). Dat dit ook voor de
ziel in de droom geldt, blijkt niet, maar spreekt vanzelf.
1) 1,1228 v.
2) 1,1248 v.
3) Vgl. Ad. Wuttke, Der deutsche Volksaberglaube der Gegenwart
S60-62. Een moeilijk te definiëren verband moet er bestaan tussen de zielebij
en wat L. Laistner, Nebelsagen (1879) vertelt: "Übrigens weiss man
auch im Voigtlande von einem aufhockenden, todbringenden Geiste "Grossmutter",
der als Hummel unter einen Stein gebannt ist und sein Summen
hören lässt (R. Eisel, Sagerlhuch des Voigtlandes, 1871,90): vgl. die im
"Altvater", einem Felsblocke bei Calw, summende Imme (E. Maier,
Deutsche Volksmärchen aus Schwabenj, 1852,97); ferner die unterirdisch
summenden Hummeln bei Reinerz (J. G. Th. Grässe, Sagenbuch des
Preussischen Staats, 2,225)".
4) H. Schreiber, Taschenbuch f. Gesch. u. Alterth. in Süddeutschland
4 (1844), 308.
285