Inspiratie door bijen in de droom - DWC

78 INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOl\I
3°. bijen en nymfen beide plegen te weven (vrpa{vetv,. texere) 1).
Het woord vVflrprJ duidt speciaal de jonge, nog onvolwassen bij
aan, die bezig is, uit het larve-stadium tot volle ontwikkeling te
komen (Hesychius); die begint vleugels te krijgen (Suidas, Plinius,
11,48.71, Aristot. H.A. 5, 24,555c). De etymologie van het woord
is nog onzeker, zie Frisk (s.v.), volgens wien de betekenis "Insektenpuppe"
overdrachtelijk is. Ik ken niet veel pogingen, de
aard van deze betekenis-overdracht te verklaren. Hoe kwam men
er toe, een jonge bij "nymf" te noemen, terwijl toch het Griekse
woord normaal betekent "jonge vrouw, huwbaar meisje, bruid".
Met de enige verklaring, die ik aantrof, kan ik mij niet verenigen.
Weliswaar herinnert G ü n ter t 2) terecht aan de woorden van
Porphyrius 3): II'YJyat ~è ?tat váflara ol?tëÏa raîç v~eláal VVflrpalç ?tal
En ye fliiX;"ov vVflrpatÇ raîç '1fVXaîç äç lMwç flëÀ{aaaç Ol naÀawt
i"áÀovv, ij~ovijç ovaaç ieyaau"áç, een plaats, uitvoerig besproken
door Cook 4), en zo vertaald: "WelIs and streams are akin to
Hydriad nymphs; and still more so to nymphs in the sense of
souis, which our forefathers called by the special term fliÀlaaal
sin ce they were producers of pleasure." Bovendien trekt Güntert
de behartigenswaardige vergelijking tussen dit gebruik van VVflrp'YJ
en dat van lat. pupa, dtsch Puppe, nedl. pop voor de ingesponnen
larve, de cocon van vlinders en bijen. Maar wanneer hij dan, o.a.
met een beroep op de betekenis-ontwikkeling van lat. larva, concludeert,
dat nympha de zin moet gekregen hebben van "spook,
demon", houdt hij met twee factoren geen rekening. In de eerste
plaats zegt Porphyrius nadrukkelijk (zie boven p. 37), dat het
speciaal gaat om bijen, die weer als ziel hun intrek zullen nemen
in een menselijk lichaam; men krijgt de indruk, dat het volk
daarbij dacht aan jonge bijen, en zekere gelijkenis zag tussen een
vlinderpop (waarvan de naam op andere insectenpoppen zal zijn
overgegaan) en een wikkelkind. Ten tweede verwaarloost hij het
feit, dat ten aanzien van larva het latere taalgebruik de geciteerde
opvatting steunt, wat echter vVflrp'YJ betreft, zeker niet. Integendeel
lijkt het wel, alsof dit woord een vno"ÓeWfla is geworden, een liefkozende
benaming, dus "liefje, schat" . Bij Homerus b.v. komt
herhaaldelijk de verbinding voor vVflrpa rp{À'YJ: zo spreekt een oude
voedster tot haar volwassen pleegkind (Gd. 4,743); Iris tot Helena
(Il. 3,130); in beide gevallen zijn de toegesprokenen, resp. Penelope
en Helena, getrouwde vrouwen, en betekenen de woorden iets als
"lieve schat" .
1) vrpatvelV van nymfen: Hom. Od. 13,108; 10,221 v.v.; Heichelheim
1545,42; van bijen; Plat. Grit. 116 B; Tryph. 536.
2)
3)
Kalypso (1919) 226 v.v.
Antr. nymph. 18.
4) T.a.p. 16 v.v.
338