Inspiratie door bijen in de droom - DWC

INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 31
van zoëven sprake was, ook in Estland aantreffen. Loorits, onze
voornaamste bron voor het estnisch volksgeloof, schrijft 1), na opgemerkt
te hebben, dat men voor de dodenziel alle deuren en
vensters openen moet: "Das letztgenannte Motiv wird von den
orthodoxen Setukesen besonders beachtet: in das geöffnete Fenster
stellt man einen Krug mit sog. Seelenwasser (hinge-vesi) und legt
ein reines Handtuch dazu. Diese Handlung wird damit begründet,
dass der Verstorbene Trinkwasser brauche oder dass seine Seele
sich im Wasser reinwaschen solle, um danach in den Himmel zu
steigen: von einer Fahrt in die andere Welt über das Wasser gibt
es in den setukesischen Märchenvarianten noch manche Hinweise" 2).
Weliswaar is hier alleen sprake van de dodenziel zonder meer,
maar dat ook de Setokusen zich die dikwijls voorstelden als bij
of vlieg 3), ook als kleine grauwe vlinder en in andere gedaante,
wordt herhaaldelijk verzekerd. Zo lezen wij elders (dl. 3 p. 291)
van een vrouw: "ihr Körper hat lange scheinbar leblos dagelegen,
dann ist eine Biene gek ommen und ist in den Mund des Weibes
hineingeflogen : das Weib ist aufgesprungen und hat bedauert, dass
es so lange geschlafen habe." Voor het overige speelt in Estland
de schaal (of het glas) met water dezelfde belangrijke rol als in
Noord-Griekenland, en de vraag ligt voor de hand: ligt er hier
verband, en zo ja, welk? Op dergelijke vragen moeten wij een
definitief antwoord schuldig blijven: allerlei factoren kunnen ons
licht ontgaan. In dit geval zou ik toch, met alle voorbehoud dat
mij past, argumenten willen aanvoeren voor de stelling, dat Griekenland,
met name Thracië, aan Estland of omliggend gebied ontleend
heeft. L oor i t s, die nadruk legt op de orthodoxie van de Setukesen,
op hun zondebesef en behoefte aan reiniging, schijnt daarover
anders te denken, maar alles wijst m.i. op de kerstening van een
primitief gebruik, dat juist in Estland of naaste omgeving thuishoorde.
Ten eerste lette men er op, dat men in Thracië aandachtig
toeziet of het water in beweging raakt doordat de dodenziel drinkt.
Precies zo gaat het bij de Setukesen; Loorits laat elders 4) een
van hen zeggen: "Wir sündigen Leute haben nun für den Seelenabschied
kein anderes Zeichen als nur die Bewegung des Wassers
im Krug auf dem Fenster". (Zie afb. 3) Vergis ik mij nu, of heeft
ongeveer uit dit centrum een vage reminiscentie zich naar het
1) a.w. 1,185 v.
2) Vgl. boven p. 24 het verhaal uit Schotland, waar de dodenziel als
bij eerst haar weg vervolgen kan, als de metgezel van de dode een bron
heeft doen ontspringen en van het opwellend water gedronken heeft. Deze
variant is onverklaarbaar; het ziet er naar uit, dat de bij oorspronkelijk
zelf van het water dronk.
3) a.w. 1,291.334.374.
4) a.w. 1,256; vgl. 3,186 v.
291