Inspiratie door bijen in de droom - DWC

INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 87
Wanneer nu dodenzielen zich van de taal van de levenden bedienen,
dan vertoont toch hun wijze van uitdrukking dikwijls
speciale eigenaardigheden. Het zou ons te ver voeren, daarop uitvoerig
in te gaan; we kunnen slechts verwijzen naar de reeds geciteerde
verhandeling van Hermann Güntert, Van der Sprache
der Götter und Geister" 1).
De overeenkomst van de zieletaal met bijengezoem kwam reeds
uitvoerig ter sprake (p. 36 v.). Het Grieks spreekt dan van {36t430ç,
{3ofl{3e'ill, ook wel T(!t' Etll , (Plut. Mor. p. 567 E).
Er zijn aanwijzingen, dat vooral in Orphisch-Pythagoreïsche
kringen dergelijke voorstellingen populair waren. Zo vertelt Hieronymus
van Rhodus (3e eeuw v. Chr.) bij Diog. Laert. 8,21 van
een katabasis van Pythagoras, die in de onderwerld de schim van
Hesiodus zag, n(!oç ~dollt (je'(Jefléll'f/lI "ai T(!t'ovaav. Het begin van
Fragm. Orph. 224 bespreekt de verandering van zielen in dieren.
Dieterich in zijn Nekyia (1913) handelt hierover uitvoeriger
(p. 129 v.v.).
Het Latijn gebruikt bij voorkeur murmur (Verg. Aen. 6,709 v.v.);
mussare, susurrare, bombilare.
Opvallend is, hoezeer over nagenoeg de hele wereld de opvattingen
over de zieletaal in de Oudheid - en nu nog bij primitieve
volken - overeenstemden 2). Als in Egypte de zielen roepen naar
Re, klinkt het "als ob ... ein Bienenschwarm summte - - - auch
glaubt man ein ganzes Nest von Vögeln zwitschern zu hören 3).
Bij de stam der Tschuckschen zijn de dodenzielen "very smaH'
When passing by, they produce a sound like the humming of a
bee or the droning of a beetie" 4). Shakespeare blijkt deze voorstelling
te kennen, wanneer hij in zijn "Julius Caesar" Calpurnia,
als zij ongerust is over het lot van haar gemaal, o.m. laat zeggen:
" And ghosts did shriek and squeal about the streets." Volgens
inboorlingen langs Torres Strait, tussen Australië en West-Irian,
hoort men de zielen van doden "twittering on the tree-tops" 5).
Overigens moet men niet uit het oog verliezen, dat het zo algemeen
gebruikte Griekse T(!t, etll niet het normale piepen of tjilpen van
jonge vogels aanduidt; daarvoor zeide men ntnt'Etll of TtTt'et1l,
het verschil is, dat T(!t,Etll de angst of jammer uitdrukt van jonge
vogels, die zich bedreigd voelen, en dan ook figuurlijk de kreten
van de arme zielen, die van heimwee vervuld zijn naar hun vroegere
1) Voor de dierentaal enige goede aanwijzingen bij J . G. Frazer,
The language of animala, Archa.eol. Rev. (1888), 1, 266 v.
2) Vgl. voor Griekenland: Gruppe-P!?ster, Roseh. Lex. 6,46.
3) Ad. Erman, Die ReUgion der Agypter (1934) 234.
4) Ivar Paulson, a.w. 3,163.
6) Bastian, Verbleibs-Orte 39.
347