Inspiratie door bijen in de droom - DWC

16 INSpmATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
Inspiratie door vogels?
Tot tweemaal toe was er zoëven sprake van verlening der zienersgave
doordat iemand in staat gesteld wordt, de vogeltaal te verstaan.
Is dat een aanwijzing, dat wij in de vierde plaats moeten
spreken van inspiratie door vogels 1 Het komt mij onverantwoord
voor, vogels als medium van inspiratie voor de vroege periode,
die ons bezighoudt, te aanvaarden. In de sporadische gevallen, dat
zij die rol schijnen te spelen, schijnen ze ten eerste uit den vreemde
geïmporteerd, en fungeren ze bovendien als gevleugelde boden van
de goden, die een bepaald bericht of bevel overbrengen. Het oudste
mij bekende geval betreft Dodona, waar volgens lokale traditie
uit het Egyptische Thebe een duif was komen aanvliegen evenals
op de plaats van het Ammon-orakel in Libye; beide duiven hadden
de stichting van een Zeus-orakel bevolen, en wel, volgens Herodotus
1), rpwvfi dv{}ewn'Y}lTJ, "met menselijke stem". Van vogeltaal
is hier dus geen sprake - op dat begrip komen wij terug -;
trouwens, Herodotus is sceptisch en zegt, dat die "duiven" wel
vrouwen geweest zullen zijn, die zo genoemd werden omdat zij
f3áef3aeot waren, dus uit een vreemd land kwamen, "want", zo
voegt hij er aan toe, "men vond dat ze geluiden maakten net als
vogels." Waarbij How en Wells in hun commentaar terecht
aantekenen: ,,'To speak like a bird' was a Greek expression for
speaking unintelligibly." Ook in andere mythologieën spelen vogels
dezelfde rol: men denke aan de raaf van Mithra, door Apollo gezonden,
aan de beide raven van Odin, die hem overbrengen al wat
op de wereld gebeurt; trouwens reeds in Hethitische mythen vervullen
vogels een overeenkomstige taak: als Telipinu, god der
vegetatie, verdwenen is, krijgt de arend van de zonnegod opdracht,
hem te zoeken; dat gelukt hem niet, maar dan zendt lIannatJ.anna,
de moedergodin, de bij op onderzoek uit, en deze slaagt 2). Voor
het eerst verschijnt de bij in ons onderzoek, en wel onder de vogels.
Gelijk bekend heeft de Oudheid lange tijd geen essentieel verschil
gezien tussen vogels en gevleugelde insecten, speciaal bijen 3). Zo
zendt in het Kalevala-epos (vs. 393-534) de moeder van de gewonde
Lemminkäinen een bij uit om van een ver eiland honingzalf
voor hem te halen, en spreekt haar aan (vert. Francis Peabody
Magoun Jr., Harvard Univ. Press, 1963):
"Bee, our bird, king of the forest flowers!
1) Herod. 2,55.
2) Wörterb. d. Mythol. 1,2 (1963) 170. 202.
3) Hoffmann.Krayer, Hwb. d. Dtsch. Abergl. 1,1228; G. Weicker,
Der Seelenvogel (1902) 29. Dezelfde misvatting vindt men nog de middeleeuwen
door; vgl. W. Wackernagel, Vocesvariae animantium (1867) 30, 2.
276