Inspiratie door bijen in de droom - DWC

INSPffiATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM 93
In dit verband nog uitvoerig in te gaan op zielevogel en zielevlinder
heeft nauwelijks zin na alles wat daarover reeds gepubliceerd
is. Voor enkele opmerkingen bestaat mogelijk nog aanleiding.
Dikwijls vraagt men zich af, wat er toe geleid heeft, dat men bij
voorkeur aan bepaalde vogels dacht. Voor de zwaluw 1) is dat niet
zo moeilijk. Allereerst hebben stellig de trekvogels een rol gespeeld,
toen men op aarde terugkerende dodenzielen "vogels" noemde 2),
en voor de eenvoudige landbevolking was de zwaluw wel de trekvogel
bij uitnemendheid. Bovendien gold het kwetteren van
zwaluwen, XeÀd50vtCetv , als typisch voor alle onverstaanbare taal
en was het synoniem met " barbaars spreken", en leende het zich
goed als synoniem van het zoemen van bijen. Of dit in Egypte
ook zo gevoeld werd, is mij onbekend, maar men zou hieraan
kunnen denken bij de reeds geciteerde woorden van Erman 3),
die schreef, dat, als de zielen roepen naar Re, het klinkt "als ob ...
. . . cin Bienenschwarm rmmmte . .. l',uch glaubt man ein ganzes
Nest von Vögeln zwitschern zu hören." Evenmin staat men voor
een moeilijke vraag, waar het de duif, met name de witte duif 4)
betreft, die nog in het Nieuwe Testament de Heilige Geest symboliseert.
Moeilijker wordt het probleem, als men zou willen weten,
waarom de Egyptenaar vooral aan een sperwer dacht, of waarom
men in Oost-Finland 5) en Rusland 6) aan de koekoek de voorkeur
gaf. Dat intussen de koekoek 7) sterk op de volksverbeelding heeft
ingewerkt, is begrijpelijk, maar waaraan juist hij zijn functie als
zielevogel te danken heeft gehad, ziet men niet onmiddellijk. Die
vraag kan men ook stellen ten aanzien van de raaf, als men bij
Herodotus (4,15, vgl. Plin. N.H. 7,174) leest, dat de ziel van
Aristeas uit zijn mond vloog als een raaf. Toch is dit mogelijk een
niet te verwaarlozen gegeven, in het licht van een opmerking,
door Meuli 8) gemaakt " Die Rabengestalt erinnert seltsam an
palaeosiberische und nordamerikanische Mythen vom Urschamanen
"Grossrabe"." Immers in de loop van ons onderzoek moesten wij
zo dikwijls onze parallellen zoeken in Thracië, Illyrië, de Donaulanden,
de Baltische landengroep, het Ugrofinse gebied en nog
verder naar het Noorden en Oosten. Natuurlijk moet men niet
onmiddellijk in al dergelijke gevallen aan een oeroude samenhang
1) Paulson 2,80.
2)
3)
Juiste opmerking van Loorits 1,334.
a.w. 210.
4) Paulson 3,368; Waser, Roseh. Lex. 3,3219; toen op 30 mei 1431
Jeanne d'Arc te Rouen de dood op de brandstapel vond, zou haar ziel
als witte duif ten hemel gestegen zijn.
5) Paulson 1,62.
6) Paulson 3,360.
7) In Finland: Paulson 1,62; in Rusland: Paulson, 3,368.
8) t.a.p. 157.
353