Inspiratie door bijen in de droom - DWC

14 INSPIRATIE DOOR BIJEN IN DE DROOM
selijk uit de aarde komt. Natuurlijk is zijn opmerking juist, dat
ook b.v. regenwater voor toverhandelingen werd gebruikt, en dat
in het algemeen aan water een mysterieuze of, zoals hij het noemt,
een sacramentele kracht werd toegekend 1). Maar ten eerste gaat
het ons om de bron der mantiek, niet der magie; ten tweede zal
ons blijken, dat in de oudste voor ons kenbare periode alle bronnen
van mantiek een chthonische oorsprong hadden. Voor het overige
verwijzen wij naar de bekende studie van Ninck 2), verdienstelijk
niet alleen als materiaalverzameling, al baseert hij zich hier en
daar te zeer op de theorieën van Ba c hof en.
b) door bedwelmende dampen
2°. Inspiratie door het inhaleren van dampen, meestal koolzuurol
zwaveldampen. Gewoonlijk gaf men zich geen rekenschap van de
aard van deze dampen; men spreekt van een ieedv TtveVp,a, dat
opstijgt uit een a-r:óp,wv of xá(]p,a 3), van een 'vis terrae, quam
terrae cavernis includunt' 4), van 'anhelitus quosdam terrarum,
quibus inflatae mentes orac1a funderent' 5); het uitvoerigst Justinus
6) van 'terrae foramen, quod in oracula patet; ex quo frigidus
spiritus vi quadam velut amento in sublime expulsus mentes vatum
in vecordiam vertit inpletasque deo responsa consulentibus dare
cogit'. Wel wordt nu en dan gewezen op de ambivalentie van deze
dampen: zij kunnen zowel ten goede als ten kwade werken 7).
Dat hier sprake is van chthonische invloeden, behoeft geen
betoog; dat de herinnering daaraan teruggaat tot het vóór-Apollinisch
tijdperk heeft reeds de Oudheid erkend 8). Niettemin is
daarover, speciaal wat Delphi aangaat, een uitgebreide discussie
ontstaan. Terwijl de antieke traditie wil, dat ook daar, onder de
drievoet van de Pythia zich een kloof bevond, waaruit dampen
opstegen, die haar in trance brachten, hadden de Franse opgravingen
tot resultaat, dat zich op de bedoelde plaats geen aardkloof bevond;
dit gaf rijkelijk voedsel aan de theorie, reeds door Von Wilamo-
1) Vgl. ook Van der Leeuw, Phänomenologie der Religion, 321 v.
2) M. Ninck, Die Bedeutung des Wassers in Kult und Leben der Alten
(Philologus, Suppl. Bd. 14 H. 2), 1921.
3) Zo b.v. Dio Cass. 63,14,2.
4) Cic. Div. 1,38.79.
5) Cic. Div. 1,115.
6) 24,6,9; vgl. Plin. N.H. 2,108; Val. Max. 1,8,10.
7) Cic. Div. 1,79; 2,29; Plin. 1.1.; vgl. mijn uiteenzetting Mnemos. S.
4 nr. 18 (1964) 64 v. Op de beschouwingen van Onians, Origina of European
Thought (1951) 66 v., die aandacht verdienen, maar zeker niet de materie
volledig bestrijken, kan hier slechts terloops gewezen worden.
8) Cic. Div. 1,38; vgl. Rohde, a.w. 2,58,1.
274