Inspiratie door bijen in de droom - DWC

SIRENEN EN BIJEN
ExcursU8 11
Helena roept bij Euripides 1) de Sirenen op uit de onderwereld,
om in haar benarde omstandigheden haar klachten met treurmuziek
te begeleiden, en spreekt ze met deze woorden toe: IIre(!orpó(!ot
veávu5eç, na(!{HvOL, X{}ovàç "ó(!at, Eet(!ijveç. Men moet hier niet met
van Herwerden in zijn kommentaar denken aan de Sirenen, die
dikwijls op de graven afgebeeld stonden; hier heten ze immers
dochters van de Aardgodin, en zijn chthonische wezens 2). Verder
valt op te merken, dat zij nog voorgesteld worden, evenals de
Dhrieën, als gevleugelde jonge vrouwen, niet als vogels met vrouwehoofd.
Wat het epitheton m:e(!orpÓ(!OL aangaat, verdient een opmerking
van Weicker 3) de aandacht, waar hij in ander verband
herinnert aan Plinius' beschrijving 4) van het barre Noorden, waar
men vindt 'Ripaeï montes et adsiduo nivis casu pinnarum similitudine
Pterophoros appelIata regio, pars mundi damnata arerum
natura et densa mersa caligine', "het Rhipaeïsch gebergte en de
landstreek, die door de aanhoudende sneeuwval wegens de gelijkenis
met veren " Verendragend" heet, een door de natuur verdoemd
deel van de wereld, en in dichte duisternis gedompeld."
De vraag rijst dus, of de ptera, die deze Sirenen dragen, werkelijk
"vleugels" zijn of sneeuwvlokken als "veren", en of zij dus in het
hoge Noorden gelokaliseerd worden 5). Die vraag moest ook reeds
boven (p. 57) gesteld worden, toen het ging over de Delphische
tempel, door bijen gebouwd uit was en ptera. Nu kan men moeilijk
ontkennen, dat in sprookjessfeer sneeuw beter denkbaar is als
bouwmateriaal dan veren. Bovendien herinner ik aan onze conclusie,
dat met de bouwende bijen metselbijen moeten bedoeld zijn. Wel
is de lokalisering der Sirenen in het hoge Noorden ongewoon;
W eicker 6) neemt aan, dat Hesiodus het eerst hun een plaats
aanwees aan de Westkust van Italië. Maar dat geldt dan van de uit
Homerus, Od. 12,39 v.v. bekende, onder Egyptische invloed met een
mensenhoofd gedachte en voorgestelde zielevogels. Maar de Kre-
1) Eur. H el. 166 v.v.
2) Vgl. Weicker, Roseh. Lex. 4,604,48; Zwicker, RE 3 A, 294,28-
298,24.
3) Seelenvogel 24,6.
4) N.H. 4,88.
5) "De sneeuw lijkt op veren," zegt Herodotus 4,31, naar aanleiding
van het feit, dat volgens de Skythen de lucht vol is van veren. V gl. art
Pterophoro8 van H. Treidler RE 23, 14990.
6) Roseh. L ex. 4,608,20.
340