Inspiratie door bijen in de droom - DWC

DE TAAL DER DODENZIELEN
ExcursU8 IV
Een levendige conversatie bestond volgens de antieke mens in
de onderwereld niet, want behoorlijk spreken konden de doden
niet: volgens Homerus 1) doen zij niet anders dan T(!{Cet'II, een
piepend of knirpend geluid maken, als van muizen, vleermuizen
of jonge vogels (zie Excursus V). De Romeinen noemden de schimmen
van doden silentes 2) of taciti 3); Tacitaof Dea Muta was
een onderwereldgodin, van wie wij niet al te veel weten. Maar
dergelijke opvattingen wisselen voortdurend. In het algemeen en
voor alle tijden geldt de juistheid van Landau's opmerking 4):
"Fragt man nun, ob das Volk und die Erzähler an solche Vorgänge
geglaubt haben, so lässt sich eine allgemein gültige Antwort nicht
geben. Gewiss, bei Plato, den Dichtern und Theologen ist vieles
allegorisch gemeint, aber das naive Volk, seine uralten Vorstellungen
bewahrend, fasste und fasst zum Teil noch jetzt vieles als
buchstäblich wahr auf, und manche Dichter und Prediger, die auf
dem Grunde des alten Volksglaubens ihre allegorischen Gebäude
aufrichteten und ausschmückten, sind manchmal selbst in diesen
Glauben zurückgefallen." Hoe inconsequent men zijn kon, gaat
men zich realiseren, als men denkt aan de vele ~aTaf3á(]etç, tochten
naar het dodenrijk, door levenden ondernomen, om de doden te
ondervragen - dat begon reeds met Gilgames, die zijn voorvader
Utnapistim raadplegen wilde, men denke ook aan Odysseus, in
boek XI der Odyssee en aan Aeneas in Aeneïs VI - die geen zin
zouden gehad hebben, indien de doden niet spreken konden, en
hun taal niet voor een levend mens verstaanbaar was; dit zelfde
geldt voor de inspiratie in dromen. Zonder een dergelijke inconsequentie
had ook een schrijver als Lucianus niet zijn Ne~(!t~o;' LI táÄ.oyot,
"Conversatie tussen doden", kunnen schrijven. Vereist was natuurlijk
evenzeer, dat dodenzielen de taal der levenden kenden en
konden verstaan. Wanneer zij dan ook in de gedaante van een dier,
b.v. van een bij, verschenen, wordt dit soms met nadruk meegedeeld.
"In der Normandie" - schrijft Menzel 5 ) - "wo germanischer
Einfluss vorherrscht, glaubt man von den Bienen, sie
verstünden alles, was man sagt."
1) Il. 23,101; Od. 24,5-9.
2) Verg. Aen. 6,264; Ov. Fast. 2,609; 5,481.
3) Ov. Fast. 5,422.
4) Helleund Fegfeuerin Volksglaube, Dichtung und Kirchenlehre (1909) 130.
5) a.w. 128.
346