Bildning för alla! - DiVA

undervisning mest ute (20 % av tida). Det er også skilnader mellom klassestega
når det gjeld omfanget av det å vere utanfor fellesskapet. Det stig for kvart av klassestega,
og er høgast i niande klasse. Konklusjonen er at sjølv om dei aller fleste
elevane i den norske skulen er ein del av skulefellesskapet, er det ingen automatikk
i at det gjeld alle.
Deltaking
Å delta handlar om å kunne ta aktivt del i den opplæringa som går føre seg i klasseromma.
Studiane av verksemda i klasseromma tyder på at det er variasjonar i
korleis arbeidet der er lagt opp og går føre seg. Til dømes varierer tid brukt til fag
mykje. I enkelte klassar brukar ein dobbelt så mykje tid på fag som i andre. Vi har
spurt elevar og foreldre om korleis dei opplever og vurderer skulen (Haug, 2012).
Svara er svært positive frå begge hald. Dei aller fleste elevane likar skulen, dei trivst
der. Dei får hjelp av lærarane når dei treng det, dei opplever at dei lærer mykje etc.
Etter foreldra sine vurderingar, er undervisninga variert og tilpassa. Elevane har
godt læringsutbyte, læringstrykket er høgt, og kontakten elev – lærar er god. Elevar
og foreldre er stort sett godt nøgde med skulen og med dei vilkåra for læring som
er der. På same tid kjem det også fram klare meldingar om at desse opplevingane er
påverka av foreldra sitt utdanningsnivå. Di mindre utdanning foreldra har, di meir
negative er vurderingane deira av vilkåra i denne skulen (Bøe, 2012).
Observasjonane av arbeidet i klasseromma viser at det som dominerer, er elevaktivitet
og elevaktive undervisningsformer. Forskinga tyder på at mykje lærarstyring
og elevar som stort set lyttar, har dominert undervisninga i svært mange år
(Sahlström, 2008). Ein ny studie finn ikkje det mønsteret (Haug, 2012). Den viser
at skulen langt på veg har vorte i pakt med dei ideane som har vore presenterte
som ønskelege gjennom svært lang tid, med vekt på elevaktive arbeidsformer. Når
det er fagleg aktivitet, brukar elevane om lag 2/3 av tida til å arbeide med oppgåver
og berre 1/3 av tida til å lytte til lærar. Om vi studerer aktivitetsmønsteret i
ulike grupper av elevar, kjem det fram interessante skilnader. Tendensen i materialet
er tydeleg: Godtfungerande elevar har eit åtferdsmønster som gir langt betre
vilkår for læring enn det elevar som strevar har. Godtfungerande elevar er mest
aktive i arbeidet med oppgåver. Aktivitet er ikkje det same som utbyte, men utbyte
krev aktivitet. Det ligg nært å tru at sjølve hovudmønsteret i undervisninga, med
stor vekt på oppgåveløysing, forklarar dette. Elevar som strevar, meistrar ikkje den
måten å drive opplæring på.
Konsekvensane av denne arbeidsforma kan også sporast hjå foreldra i spørjeskjemadata
i den same undersøkinga (Johnsen, 2008). I heile foreldregruppa meiner
27 % at barnet deira ikkje greier å arbeide sjølvstendig etter ein arbeidsplan. Av
foreldra til elevar som får spesialundervisning, svarer 52 % slik. Nokre foreldre
meiner barnet deira burde ha spesialundervisning, men ikkje har fått det. Av dei
svarar 72 % at barnet deira ikkje greier å arbeide sjølvstendig etter ein arbeidsplan.
Klasseromforskinga rapporterer også andre tendensar som gir eit negativt
bilde av vilkåra for deltaking. Den rapporterer aktivitetar utan klare mål, manglande
system, svake faglege krav og lavt læringspress. Forskinga peikar på ein
del overflatisk aktivitet og mange u-utnytta høve for refleksjon og konsentrasjon
(Klette, 2003). Oppfølginga av enkeltelevar er svak, norske lærarar er mellom dei
88 • BilDning fÖr AllA!