DOSYA: ÇEVİRİ VE SANSÜR Hazırlayan: Nurdan Cihanşümül Maral

103
Deneme
Simgelerinde tutarlıdır Salman ve savurgan değildir. Şiir kişisinin kendi narinliğine, kırılganlığına
yakıştırdığı simge Atatürk’ün dokunulmazlığı için de kullanılır:
Yoluna dağ devirdiler
Düzleşti adımlarına
Son ırmak denize vurup köpürdü
Ona kelebek kanatlarından maden döküldü
İncindi o. (“Kurtuluş’tan Sonra”, s. 59)
Balıkları, balıkçıları anlatır Salman. Balık, onun şiirinde Eddie Calvert’in “Cry My Heart” adlı
şarkısındaki trompet sesine eşlikli yaşanan doyumsuz bir aşkın sudan çıkışıdır. (“Ağla Kalbim”, s.
20). Balık, Arnavutköy balıkçıları Ermeni Canbet’in, Rum Taso’nun tepsilerinde “sırım gibi”
günümüze ulaşan kozmik bir bütünselliği sergiler (“Balıkçılar Sokağı”, s. 22). Bu kozmik ağı
Salman’ın balıkçıları “sabırlı mekiklerle” onarırlar (“Balıkçılar”, s. 15). Balık, bir annenin çocuğuna
uyusun diye okuduğu bir ninni ritminde “uzun ince bardaklarda” ve yarı gecede, orada, ara sıra
görülen, uçmasa da görülmeyi, ayırtına varılmayı bekleyen suskun boyunlu bir balıkçıldır (“Balıkçıl”,
s. 31). Öyledir çünkü (bunu biliyor muydunuz hocam?) balık mistik yaşam gemisidir, sualtı
dünyasının kuşudur ve de kutsaldır; Asya’da kimi kültürlerde rahiplerin balık yemesi yasaktır, çünkü
balık adaktır, cennetle ya da gökyüzüyle yeryüzü arasındaki ilişkinin simgesidir. Bol yumurtladıkları
için de doğurganlık, verimlilik ve yaratıcılık simgesidir balıklar ve tinsel bir yanları vardır. Babil’de
de öyleydi; Finikeliler, Çinliler ve Cenevizliler de öyle bilirdi. Ama her şey bir yana, balık derinlemesine
yaşanan bir yaşam, görüntüler dünyasının hep su yüzüne çıkan yaşam güdüsüdür,
gücüdür. (Belki de bu yüzden Salman’ın gözünü şiir bürümüştür de yazıvermiştir birdenbire.)
“El” de, en az balık denli önemli bir simgedir, kendi ellerini çok seven Yeşim Salman için. Eller
çocuktur, sorumsuzdur, narindir, “taşıyamaz, tutamaz, götüremez” umarsız varlıklardır ve onlara
dokunmak “büyük haksızlıktır” (“Haksızlık”, s. 35); ellerdir yalnızlığa ilk maruz kalan (“Akşam Hem
de Nasıl Bir”, s. 48); ellerdir karanlıkta sesi duyulmayınca umarsızca sevgiliye yapışan ve aynı
umarsızlığı karşıya ileten (“Karanlık”, s. 49). Ama yazdığı en ketum, en kısa aşk şiirlerinden biri
“Yersiz 2”de sevgilinin avuçlarına da dokunmadan edemez. Çünkü sevgili ona bu cesareti verir,
çünkü sevgilinin elleri sahibini ele verir:
buğu damlasından süzüldü gece
sözcükler uçuştu
şiir az geldi
sana da mı
hiç belli etmedin
avuçların çok sıcak
düşünceliydi ağzın