DOSYA: ÇEVİRİ VE SANSÜR Hazırlayan: Nurdan Cihanşümül Maral

Dosya 64
ediyor. Bir taraftan katılaşmış yapılar çözülürken ve şimdiye kadar sıkı sıkıya kapalı kanallar
açılırken, bir taraftan da çok tanış baskıcı pratikler yeniden üretiliyor. Ortada açık bir çelişki var.
“Çelişki”den söz ederken daha çok “paradoks”u, yani salt bir karşıtlığı değil, içinden çıkılması zor
bir karşıtlığı kastediyorum; Burada bir paradokstan söz edebiliriz, çünkü olumlu görünen
gelişmelerin arkasındaki dinamikler aynı zamanda yeni baskıcı yapıların da kaynağı olabiliyor. Bu
nedenle konuyu tarihsel ve toplumsal koşullarımızla birlikte düşünmemiz gerekiyor.
Yukarıda söz edilen çelişkili durumu iki örnekle göstermeye çalışayım: Birincisi dünyanın en büyük
kitap fuarı olan Frankfurt Kitap Fuarı’ında Türkiye’nin 2008 yılındaki performansı. Bilindiği üzere
o yıl Türkiye fuarın onur konuğuydu; yayıncılık ve kültürel ilişkiler bakımından önemli bir fırsat
olarak görülen bu fuarda ve “Bütün Renkleriyle Türkiye” sloganı altında, fuarda sergilenen kültürel
çeşitlilikle, açık fikirlerin ülkesi olduğunu gösteren yapıtlarla ve çalışmaların yürütülmesinde devlet-sivil
toplum işbirliğindeki başarıyla göz dolduruldu, çok olumlu yankılar alındı. Bu görüntünün
tam karşısında şimdiki İçişleri Bakanı’nın yaptığı çıkışlar yer alıyor: Bakanın örneğin birkaç ay önce
KCK kovuşturmaları kapsamında tutuklanan Esra Büşranlı hakkında yaptığı hukuk dışı ve etnik
ayrımcılık içeren açıklamalarının aynı ülkenin bir muktedirinden, hem de asayişten sorumlu en
yetkili ağzından geldiğine inanmak, olaylara dışarıdan bakanlar için zor. “Dışarıdan bakanları” yabancılar
anlamında düşünebileceğimiz gibi, olaylara sadece yansımaları (görüngüler) üzerinden
bakanlar anlamında da düşünebiliriz. Bu çelişkili görünümleri, “bu bakan bu hükümetin siyasetiyle
bağdaşmıyor” yönünde değerlendirenlerin az olmadığını biliyoruz. Buna karşılık tam karşıt yönden
bakan, bugünkü yönetimin arkasında total bir yapının varolduğunu ve özgürlük, demokrasi iddialarının
aldatmadan ibaret olduğunu düşünenlerin oluşturduğu bir cephe de var. Bu iki yaklaşım
da, gelişmeleri tarihsel bütünlüğü içinde görmekten uzak kalıyor. Değişim denen şey çelişkilerle,
sürprizlerle ve öngörülemeyen dinamiklerle yürüyen bir şey. Çelişkilerin kaynağını okuyabilirsek
var olanı da daha iyi kavrayabiliriz.
Bilindiği gibi öteden beri baskı ve yasaklara yasal zemin sunan birçok yasa liberalleşme yönünde
değiştirildi. Batı’yla özellikle AB ile ilişkilerinde yenileşme siyaseti içinde iddialı değişim hedefleri
yönünde sayısız adımlar atıldı. Bu gelişmeler özgürlüklerin ve toplumsal şaffaflığın artmakta
olduğu yönünde aceleci umutlanmaları da beraberinde getirdi. Şimdiki ibreyse, umutların yerini
tepki ve kaygıların alması yönünde. Bugünlerde hazırlanan, geniş katılımı hedefleyen bir kınama
bildirisi metninde “Bu evrensel hakları kendi tanımları içine hapsederek başkalarına karşı saldırı
aracı haline getirmeye dönük tüm girişimleri kınıyoruz” denirken, belli kesimlerin veya odakların
toplumu kendi isteğine göre şekillendirme eğilimlerine itiraz dile getiriliyor. Bu tür tepkiler
karşısında iktidar sahipleri kayıtsız kalamıyorlar, “biz sadece milletin değerlerini tanırız, farklılıklar
bizi ilgilendirmez” diyemiyorlar. Ama gerekçe üretmek ve baskı kanalları oluşturmak yönündeki
tutumlarıyla yine de, bir denetim altına alma, kendini yeniden üreterek çoğalma/yayılma isteği
açıkça görülüyor. Siyaseten bunda şaşacak bir şey de yok. Ama iktidarca referans gösterilen
demokratik ve özgürlükçü değerler iktidarın gidişatını ne kadar denetliyor ve gereken yerde sınırlandırabiliyor?
Tam da bu noktada güvensizliklerimiz öne çıkıyor. Açıktır ki güvensizlik ve kaygılar,
topluma yayılmış bir demokratik kültürün ve siyasette demokratik yapıların gelişmemiş olmasıyla
yakından ilintili.