DOSYA: ÇEVİRİ VE SANSÜR Hazırlayan: Nurdan Cihanşümül Maral

141
ÇN Kitaplığı
de zaten bu yöndeydi. Çünkü o “dönemin yönetim kadrosu ve aydınları arasında, Avrupa’dan
doğrudan fikir ve yaşam biçimi ithalini desteklemek yaygın bir yaklaşımdı” (81). Çünkü “Kemalist
ulus-kurma projesi” etnik ya da dinsel farklara bakılmaksızın halkın tümünü “ulus-devletin tekleştirici
şemsiyesi” altında toplamayı, bir yandan Türkleştirirken, diğer yandan Batılılaştırmayı
hedefliyordu (85).
Akcan’ın verdiği örneklerde, benzeştirici çevirinin farklı ideolojilere hizmet etmesi gibi yabancılaştırıcı
çevirinin de, çeviri sürecinde dönüşerek kaynak kültürdeki ideolojiden farklı, hatta
onun tam zıttı ideolojilere hizmet edebileceğini göstermesi son derece çarpıcıdır. Buna örnek
olarak, Cumhurbaşkanlığı Köşkü, Hariciye Köşkü, Makbule Atadan Evi ve Atatürk’ün Florya’daki
Köşkünü gösterir. Bu çevirilere eklenen “Türkleştirici etkiler”, Türkiye’de “milliyetçiliğin sembolü”
olarak kullanılırken, Almanya’da “milliyetçiliğe karşı duran”, “endüstri devrimini ve modernizmin
sosyalist beklentilerini” temsil eden bir biçimsel ifade taşıyorlardı (128). Aynı şekilde, bahçeşehir
modeli de yükselen milliyetçi duygularla eşleştirilmişti (144). Dolayısıyla, erken Cumhuriyet döneminde
yabancılaştırıcı çevirilere rağbet vardı ama hâkim güçlerin pompaladığı ideolojilere hizmet
etmeleri bu çevirilere eklenen bazı öğelerle sağlanıyordu. Diğer yandan bariz bir biçimde
evcilleştirici olan çeviriler ise tepki görüyordu.
Sonuç olarak, Akcan’ın çeviri kuram ve kavramlarını mimari örneklerle sorgulayıp tartışması, hiç
kuşkusuz bu kuram ve kavramlara yeni bir boyut katmıştır. Akcan’ın mimaridan verdiği örnekler,
benzeştirici ve yabancılaştırıcı çevirilerin etkilerinin önceden kestirilebilir olmadığını göstermesi
açısından önemlidir. Çeviri etiğiyle ilgili olarak ise; kültürel emperyalist amaçlardan arınmış bir çeviri
eyleminde karşılıklı olarak iki tarafın da yenilenip zenginleştiği bir tutum olarak “kozmopolit
etiği” (404) önermesi de çeviribilim alanına bir katkı olarak değerlendirilebilir. Dolayısıyla, başta
sözünü ettiğimiz disiplinlerarasılık, yani farklı disiplinlerin birbirinden beslenmesi ve yararlanması
ve disiplinler arasındaki diyalog, bu kitapta olduğu gibi, etkileşime giren disiplinlerin zenginleşmiş
olarak çıktıkları bir süreç olabilir. Akcan, çeviri kavram ve kuramlarından yararlanarak mimari etkileşime
farklı bir bakış açısı getirmiş ama aynı zamanda bu kavram ve kuramların mimariye uygulanması
sonucunda çeviri kavramları da yeni boyutlar kazanmıştır.
Dipnotlar:
(1) Akcan, Esra (2009). Çeviride Modern Olan. İstanbul: YKY Yayınları.
(2) Akcan, kitapta kullandığı çeviri kavramlarına Türkçede son derece isabetli karşılıklar bulmuş;
Translation Studies’i de Çeviribilim olarak değil, çeviri çalışmaları olarak çevirmiştir ki, ben bunun
da isabetli bir karşılık olduğunu düşünüyorum. Ancak bu tartışma ayrı bir yazıda ele alınacak bir
konudur.