DOSYA: ÇEVİRİ VE SANSÜR Hazırlayan: Nurdan Cihanşümül Maral

69
Dosya
tan söz etmek doğru olmaz. İkincisi, özgürlükler konusunda oradaki kısıtlamalar, büyük ölçüde
toplumsal konsensusla ve demokratik yapılarla uyumlu ölçütlerle getiriliyor. Nitekim Kurtlar Vadisi
örneğinde de kestirme ve devlet eliyle bir yasaklama düzeyine gelmeyen, film sektörü içinde
kararları ilgilendiren süreçler yaşandı.
Batı’da bugün de, şiddeti olumladığına ya da şiddete teşvik ettiğine kanaat getirilen filmler, video
oyunları, internet sayfaları vb. gençliğin gelişimi üzerinde olumsuz etki yapabilir düşüncesiyle
toplumsal denetimle karşılaşıyor. Elbette bu tür kısıtlamalar kategorik olarak eleştiremez değil.
Nitekim bunun anlamsız bir müdahale olduğu, zararlı etkilerin aile/toplum içi ilişkilerle dengelenebileceği
veya çocuk ve gençleri fikren vesayet altına almak yerine düşünme/algılama kapasitelerine
güvenmek gerektiği yönünde eleştiriler getirilebilir ve getiriliyor. Ayrıca bu alandaki
kısıtlamalar Batı’da da eskiye kıyasla azalıyor, sınırlar esnekleşiyor. Çok gerilere de gitmeye gerek
yok, 60’lı-70’li yılların pratikleriyle bugün arasında bu yönde ciddi farklar olduğu açık. Ancak ifade
özgürlüğünün sınırsız olamayacağı, tüm ülke yönetimlerinde ve kamusal alan denetimlerinde ilkesel
bir düşünce olarak benimsenmiş bir şey. Bireyin herşey olduğunu düşünen pür liberal görüşler bu
anlamda Batı’da da fazlasıyla marjinal kalıyor.
İfade özgürlüğünün sınırları, sadece çocukların gelişimindeki olumsuz etki kaygılarından kaynaklanmıyor;
toplum içinde düşmanlıkları körükleyecek etnik ayrımcılık açıklamaları da (“nefret söylemi”)
Batı’da özel bir duyarlılıkla karşılanıyor ve çeşitli kısıtlama ve yaptırımlara uğruyor. Bireylerin kişilik
haklarına saldırı niteliğindeki karalama ve hakaret gibi durumlardaysa Batı normu diyeceğimiz şey
son derece katı. Tam da bu gibi alanlarda bizde daha büyük “özgürlükler” olduğu gözden kaçmıyor;
Batı ülkelerinde ciddi tepki ve soruşturma konusu olabilecek bu tür yayınlar, bizde hâlâ vakai adiyeden;
Basın Yasası’nda yakın geçmişte bu yönde yapılan değişikliklere rağmen.
Bu karşılaştırmadan varmak istediğim nokta şu: Batı da özgürlükler konusunda kendi içinde belirsizlikler
ve tartışmalar yaşıyor, uygulamalarda eşitsizlikler söz konusu oluyor ve sınırların daha daralması
veya daha genişlemesi konusu orada da gündemden düşmüyor. Ancak sorunlu örneklere bakıp
(bağlamından da kaydırarak anlayıp) “Batı bizden iyi durumda değil”, hatta “asıl baskı onlarda” gibi
kestirmeci yorum ve tepkiler gerçeği ciddi ölçüde ıskalıyor. Zaten bu tür tepkiler, genel ve tutarlı
bir değerlendirmeden ziyade, burayı ilgilendiren konularda anlık tepkiler olarak gelişiyor ve daha
çok bir savunma mekanizması işlevi görüyor. Bu gibi tepkiler internet forumlarıyla, okur yorumlarıyla,
facebook gruplarıyla vb. sınırlı kalmıyor, siyasetin en üstlerine kadar yansıyabiliyor ve ülke
olarak kültürel bir temsil haline dönüşebiliyor.
Dünya siyasetinde güçlü bir aktör, hatta yeni bir üslubun geliştiricisi olduğu yönündeki örtük veya
açık mesajlar veren bir yönetimin, politikalarını bu tür yüzeysel karşılaştırmalara dayandırması,
toplum olarak başımızı çok ağrıtacak bir şey. Sanat, kültür ve entelektüel etkinlik alanındaki arayış
ve girişimlerde de aynı iddialı çizginin sergüzeştleriyle epey muhatap olacağız görünüyor. Belli bir
toplumsal dinamiğin yansıması olduğunu düşündüğüm, kendi içinde çelişkiler barındıran bu
değişimin karşısına ancak başka toplumsal dinamiklerle çıkılabilir ve özgürleşme yönünde kalıcı
adımlar atılabilir. Can sıkıcı olaylar, iklimin giderek boğuculaşması, şenlikli bir toplumsal hareketlenmeyi
de beraberinde getirebilir. Özellikle de günümüzde, küreselleşen ve dijitalleşen dünyada, denetim
meraklılarının günümüz dinamiklerine çarpacağı belliyken.