DOSYA: ÇEVİRİ VE SANSÜR Hazırlayan: Nurdan Cihanşümül Maral

59
Dosya
Dipnotlar:
(1)Sansür bazı kaynaklarda şu biçimde tanımlanmaktadır: “Sansür, çeşitli kavramların çeşitli yollarla
kontrol altına alınmasıdır. Genelde hükümet tarafından uygulanır. En somut amacı toplumu
korumak ve devletin üzerinde kontrol sağlayacağı şekilde geliştirmektir. Genellikle toplumu etkileyen
durumlarda/eylemlerde uygulanır ve ifade özgürlüğünü bastırma amacı güdebilir. Ayrıca,
sansür, toplu iletişimden kimi düşünceleri ve konseptleri çıkarma yoluyla algıyı kontrol etme
eylemi olarak da nitelendirilebilir. Sansüre uğrayan şeyler tek bir kelimeden başlı başına bir
kavrama kadar değişebilir ve değer sisteminden, ahlaki yargılardan etkilenebilir.”
http://tr.wikipedia.org/wiki/Sans%C3%BCr (07.01.2012).
(2)Matbaanın gelişmesiyle düşüncelerin toplumda daha hızlı yayılması ve beraberinde bu
düşüncelerin topluma uygun olup olmadığı sorunsalı iktidarları yakından ilgilendiren bir konu olmuştur.
Bunun sonucunda basın-yayın dünyasında her şeyin yayımlanamayacağı anlayışı
neredeyse bütün devletlerde kabul görmeye başlamıştır.
(3)Günümüzün gelişmiş toplumlarının sansür uygulaması, düşünceleri yasaklama biçiminde değil,
daha çok toplumun ahlakını olumsuz anlamda etkileyecek, özellikle de çocuk ve gençleri
düşünerek, pornografik etmenler, inanç ve kişilik haklarına saygısızlık içeren düşüncelerin yasaklanması
gerektiği anlayışına dayanmaktadır. Örneğin, Türk Ceza Kanunu’nun Genel Ahlaka Karşı
Suçlar başlığını taşıyan yedinci bölümünün ‘hayâsızca hareketler’ ile ilgili 226. maddesinin ikinci
fıkrasında “Müstehcen görüntü, yazı veya sözleri basın ve yayın yolu ile yayınlayan veya yayınlanmasına
aracılık eden” (Türk Ceza Kanunu: 262) kişilerin cezalandırılacağı belirtilmektedir.
Toplumu ‘zararlı’ etmenlerden korumaya yönelik olan bu fıkra, değerlendirenin yaklaşımına göre
sansürü yasal düzlemde haklı kılabilmektedir. Oysa bu kavramların zamana ve mekâna bağlı olarak
ne kadar görece/değişken olduğu düşünüldüğünde, sansüre sınır koymak o kadar güçleşmektedir.
İlgili maddenin yedinci fıkrasında her ne kadar bilimsel ve yazınsal yapıtlara uygulanamaz (Türk
Ceza Kanunu: 263) olduğu belirtilmiş olsa da, neyin bilimsel ya da yazınsal yapıt olarak nitelendirileceği
tartışmalı bir konudur. Bundan dolayı, yazınsal yapıt veren yazarların zaman zaman
bu maddeye dayanarak dava edilmeleri kaçınılmazdır.
(4)Luther’in bu tutumu, 1817’de üç yüzüncü Reformasyon kutlamasının yapıldığı tarihten bir
buçuk hafta önce Leibzig’in Kurtuluşu olan 18-19 Ekim tarihinde Protestan üniversite öğrencilerine
örnek oluşturmuştur. Yaklaşık beş yüz öğrenci kutlamaların ardından akşam saatlerinde birkaç
öğrencinin planlamasıyla bir kitap yakma töreni düzenlemiştir. Otuza yakın kitabın yakıldığı
törende konuşmalar ve Luther’e göndermeler yapılmıştır (Sauder 1983: 17-19).
(5)Kitapların yakıldığı yerlerde Prof. H. Naumann, Dr. A. Ilg ve Hitler’in Propaganda Bakanı olan
Goebbels tarafından yapılan törensel konuşmaların metinleri için bkz. Sauder 1998: 248-257.
(6)9-10 Mayıs 1933 tarihinde yayımlanan birçok gazetede Berlin’de, (Brandenburg) Alman